احداث سازه لاستیکی برای نخستین بار در آبخیزداری هرمزگان

برای اولین بار سازه آبخیزداری با استفاده از لاستیک های فرسوده خودرو  با هدف کنترل سیل و رسوب حوزه آبخیز توسط معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرمزگان ساخته شد.

سدهای لاستیکی در کشور ما کمتر مورد استفاده قرار گرفته است. هدف استفاده از لاستیک در طرح های آبی عمدتاٌ مربوز به ایجاد سدها، بندها ، افزایش ارتفاع و حجم ذخیره سدها، استفاده از لاستیک به جای دریچه ها ،تله اندازی رسوب، بند های انحراف آب ،بند های تنظیمی  و استفاده در نیرو گاه های آب ، ایجاد دریاچه مصنوعی جهت کمپینگ و ورزش های آبی ،جلوگیری از شور شدن آب رودخانه های ساحلی، ایجاد ذخیره های تبخیری ، استخراج نمک و ایجاد محیط مناسب برای حیات زیست مطرح شده است. از نقطه نظر مکانی این قبیل سازه ها با اهداف مختلف در بسیاری از مناطق قابل ساخت اند. استفاده از ژئوتکسایل و ژئوممبران در طرحهای ذخیره آب و بعنوان پرده آب بند در بدنه سدها و بندها و همچنین لاستیک های فرسوده خودرو در ساخت چکدام ها مدنظر می باشد. بنابراین کاربرد لاستیک در طرح های آبی در کلیه نقاط کشور و در طرح های متنوع آبی و به صورت گسترده در طرح های آبی کوچک و بزرگ آبخیزداری، کشاورزی ،صنعتی و عمران آبادی قابل اجرا است .

ساخت سازه های آبخیزداری با استفاده از مصالح مختلف منطبق با شرایط اقلیمی و مکانی از خصوصیات ویژه طراحی و اجرای این سنخ از فعالیت های عمرانی و اجرایی است. احداث بندها و چکدام های متنوع، اپی ها (آبشکن ها) و دیگر سازه های آبخیزداری با استفاده از مصالح محلی علاوه بر قابلیت انجام اینگونه پروژه ها در مناطق مختلف، باعث بهبود صرفه اقتصادی و کارایی طرحهای آبخیزداری می گردند. احداث سازه های مکانیکی و بیومکانیک از جنس مصالح خاکی، پاره سنگی، ملاتی، بتنی، گابیونی، خشکه چینی، چپری و امثالهم متداول بوده و بسته به اهداف طراحی و شرایط محیطی در حوزه های آبخیز در جهت حفظ منابع پایه آب و خاک و احیای پوشش گیاهی، پیشگیری از سیل، مهار فرسایش خاک، تغذیه آبخوان های زیرزمینی و غیره کاربرد دارند.

در استان هرمزگان با توجه به دانش بومی غنی آبخیزداری از دیرباز مردم این خطه جنوبی کشور نسبت به اجرای شیوه های مختلف و متنوعی با الگوهای محلی مبادرت نموده اند. سازه های ساروجی بعنوان سیل بند، کانال انتقال آب، جداسازی آب شور و شیرین، مقسم های آب، کنترل گالی، خاره سنگ به منظور تثبیت هدکت و جلوگیری از حرکت خندق ها، احداث بندها و تیربندهای خاکی  و نظایر آن توسط مردم اجرا شده است. در سنوات گذشته آبخیزداری استان نیز اپی های شمع کوبی از جنس تنه نخل در رودخانه گشوئیه رودان و سد پاره سنگی با هسته رسی در حوزه آردان بندرعباس به اجرا درآورد.

سازه آبخیزداری با استفاده از لاستیک های فرسوده خودرو برای اولین بار در حوزه آبخیز معرف و زوجی دهگین از سوی مجموعه معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در سال جاری ساخته شد. این سازه وزنی از نوع تراوا با استفاده از لاستیک های ضایعاتی و بعضاٌ رها شده در طبیعت به کمک مصالح رودخانه ای (تونان) به ارتفاع 3 متر، طول تاج 16 متر، حجم مخزن 700 مترمکعب با مصرف 1260 لاستیک خودرویی همسان پژو 405 با هزینه کرد 150 میلیون ریال با هدف تعدیل و تاخیر در جریان سیلاب، کنترل فرسایش خاک، مهار رسوب و تقویت پوشش گیاهی احداث گردیده است. حفظ و پاکسازی طبیعت، بکارگیری لاسیتک های فرسوده ، ارزان بودن ساخت سازه در قیاس با سازه های مشابه معمول  و سهولت و سرعت اجرای آن از جمله مزایای سازه لاستیکی به شمار می روند.

شایان ذکر است در حوزه آبخیز معرف و زوجی دهگین اقسام متنوعی از فعالیت های آبخیزداری شامل انواع سامانه های آبگیر باران از فبیل کنتور فاور، بانکت،  سامانه های لوزی شکل، چاله فلسی، آبگیر هلالی، بندهای ابرویی، بندهای خشکه چین، بندهای سنگی ملاتی و همچنین عملیات بیولوژیک با استفاده از گونه های بومی اجرا شده است. درسال جاری (1396) نیز علاوه بر ساخت سازه لاستیکی، بندهای گابیونی، بندهای چپری با استفاده از تنه نخل و سوند Sevend (شاخه های بافته شده درخت خرما) و همچنین چکدام سبز با استفاده از گونه گیاهی بومی گیشدر در دست اجراست.