باران بر پهنه هرمزگان می بارد

بالاخره انتظار طولانی مدت مردم هرمزگان برای دیدن قطرات ارزشمند باران در این خطه به سر آمد. اولین بارش زمستانی سال 1393 در استان آغاز شد. آسمان هرمزگان از دیشب در مناطق غرب استان شروع به باریدن کرد و شبانگاهان صدای دیر آشنای ریزش آب از پشب بام منازل، برخی از مردم حوزه غرب را از خواب بیدار کرد تا یکبار دیگر این آوای دلنشین باران را بشنوند. شهر بندرعباس نیز از صبح امروز خیس شد. هر چند بارش ها تا این لحظه برای اغلب مناطق استان کم بوده است، اما امید را در دل مردم تازه کرد. بر اساس پیش بینی ها بارش ها در حوزه شمال و شرق استان در مناطقی قابل ملاحظه خواهد بود. اطلاعات رسیده از منطقه جاسک شدت و مقدار بارش بیشتری را نشان میدهد. آمار ثبت شده در ایستگاه آبخیزداری حوزه آبخیز معرف و زوجی دهگین در شهرستان رودان تا این لحظه 1/4 میلیمتر است. اضافه می گردد بر اساس اطلاعات ثبت شده در ایستگاه آبخیزداری مذکور آستانه تولید رواناب در استان هرمزگان بارش 25 میلی متر است. 

برابر پیش بینی های اعلام شده این توده ی باران زا فردا از استان خارج میشود. 

 امید اینکه باران موثری بر پهنه هرمزگان ببارد. 

آسمان ابری استان ؛ هرمزگان در انتظار باران

سال آبی جدید تا الان برای مردم هرمزگان سال بدون باران بوده است. هر چند در برخی مناطق بارش های پراکنده و محدود ثبت شده است اما بطور کلی سال 1393 برای استان هرمزگان تا این مقطع از سال حکایت از خشکسالی شدید است. چرا که هنوز تبعات خشکسالی بیش از یک دهه گذشته بر سرزمین کم آب هرمزگان برطرف نشده بود که با وضعیت بارندگی امسال مواجه شدیم. در دو روز گذشته غرب، شمال و شرق استان بارش های محدودی دریافت کردند. میناب با 12 میلی متر بیشترین و مردم بستک با 1 میلی متر کمترین سهم از بارندگی شاهد بودند و بیشتر نقاط استان بارشی دریافت نکردند. 

تحت این شرایط ذخیره آب سد استقلال میناب بر اساس اعلام آب منطقه ای استان در این هفته تمام میشود و آب کمکی سد شمیل و نیان هم حداکثر تا پایان سال بیشتر جوابگو نخواهد بود. این در حالی است که آب بخش های زیادی از مزارع کشاورزی قطع شده است. 38 آبخوان اصلی استان از 43 دشت، ممنوعه و ممنوعه بحرانی اعلام شده است. مردم در مناطق مختلف استان نظیر شهرستان بستک پس از 3 روز روزه داری نماز استسقا خواندند و به عرف محلی قبله دعا رفتند و طلب باران کردند.  

الگوهای بارش استان حداکثر بارش را در ماههای آذر و دی نشان میدهد. نوسانات و بی نظمی های بارش در سالهای اخیر بازه زمانی بارش حداکثر را به آبان ماه نیز کشانده بود به نحوی که در چند سال گذشته برخی از مناطق استان عمده سهم بارش سالانه خود را در پاییز دریافت کردند.  اما امسال هنوز خبری از بارندگی نیست. سفره های زیرزمینی خالی، چشمه ها کم آب، قنوات بی رمق، بسیاری از چاهها خشک شدند و آب انبارها در حال ته کشیدن؛ ندای "الله بده بارون" از جای جای این استان در بین مردم طنین انداز است.  

باید منتظر ماند و در مصرف بهینه منابع آب باقیمانده هوشیارانه تر عمل کرد.      

  

  

 

  

 

  

برگزاری مراسم قبله دعا برای طلب باران (نماز استسقاء)  

 مرکز دهستان دهتل شهرستان بستک استان هرمزگان 18/10/1393 

  

 

  

2015 ؛ سال جهانی خاک

خاک بعنوان بستر حیات جانداران این کره ی خاکی و صد البته بستر زندگی انسان، نگهدارنده آب و عرصه تولید غذا همچنان مهجور مانده است. علی رغم نامگذاری سال جاری میلادی بنام سال جهانی خاک و روز 5 دسامبر بعنوان روز جهانی خاک در کشور ما به این مهم چندان پرداخته نشد. 

اهمیت خاک بجز در بین کارشناسان اهل فن بر سایرین آنچنان که باید روشن نیست. فرسایش خاک، انباشت رسوبات در مخازن و تاسیسات آبی و بندری، کاهش توان اکولوژیک و ظرفیت تولید منابع خاک زراعی، جنگلی و مرتعی و همچنین آلودگی خاک از مسایل مهمی است که به جهات مختلف زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده است. 

طرحهای آبخیزداری با هدف حفاظت خاک و مهار فرسایش و رسوب، عمدتاٌ در حوزه آبخیز سدهای مخزنی در جهت حفظ عمر مفید بهره برداری از سدهای مذکور با اعتبارات محدود انجام می گیرد و در خصوص حفاظت خاک و کنترل فرسایش در سایر حوزه ها و بالاخص در اراضی زراعی نیازمند التفات بیشتری است. حفظ حاصلخیزی خاکهای زراعی و مرتعی و پرداختن به مسائل کیفی خاک در کنار جلوگیری از آلودگی آن نیز از موارد مهمی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. 

آبخیزداری در حوزه بنادر از دیگر حوزه هایی است که بدان پرداخته نشده است. رسوب برداری از حوضچه های بنادر علاوه بر ایجاد مشکلات فراوان، هزینه سنگینی را به بخش دریانوردی تحمیل می کند.  

فرسایش خاک به میزان متوسط بالغ بر 26 تن در هکتار در سال و رسوب زایی بالغ بر 13 تن در سال در سطح حوزه های آبخیز استان هرمزگان نشان دهنده ی ضرورت پرداختن بیشتر به مقوله آبخیزداری و حفاظت خاک در استان هرمزگان دارد. هر چند اقدامات خوبی در بسیاری از نقاط استان در این راستا به انجام رسیده است اما با توجه به حساسیت سازندهای زمین شناسی استان بویژه سازندهای مکران در حوزه شرق استان این اقدامات به هیچ وجه کافی نیست.  

فرسایش خاک در دشت بهاالدینی حوزه آبخیز گوده - شهرستان بستک

 

شناسایی و ثبت پدیده زمین لغزش در استان

 پدیده زمین لغزش یا رانش زمین یکی از اقسام حرکتهای توده ای زمین است که در اراضی شیب دار و دامنه ها در مناطق کوهستانی اتفاق می افتد. ثبت این قبیل وقایع و شناسایی مناطق مستعد لغزش زمین از برنامه های مستمر آبخیزداری استان است که نتایج آن بر روی بانک اطلاعات زمین لغزش کشور در سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور قرار دارد. 

 زمین لغزش فوق یکی از حرکات توده ای زمین در سطح استان هرمزگان به شمار میرود که اخیراٌ در منطقه سلوبلم شهرستان بندرعباس در حوزه آبخیز شمیل - نیان  شناسایی شده است. در سالیان دور در مجاورت چشمه خور تیباز آبادی بنام سر گدار تیباز قرار داشته که بر اثر ریزش کوه و وقوع پدیده زمین لغزش، آبادی مذکور بطور کامل مدفون گردیده است. قریه فوق حدود 10 خانوار جمعیت داشته است که در حادثه لغزش زمین کلیه منازل مسکونی، دام و احشام مردم از بین رفته است. در حال حاضر هیچ نشانه ای از آبادی مزبور وجود ندارد و چشمه خور تیباز تنها یادگار روستای یادشده است که آب مورد نیاز 3 آبادی پایین دست در منطقه سلوبلم با 170 خانوار را تامین می کند.  

 لغزش زمین گدار تیباز در منطقه سلوبلم بندرعباس

 

چشمه خور تیباز تامین کننده آب آبادی منطقه سلوبلم

 

آبخیزداری استان در راستای تغذیه چشمه خور تیباز و همچنین کنترل فرسایش خاک و مهار رسوب وارده به سد شمیل - نیان اقدام به اجرای طرح آبخیزداری در حوزه آبخیز یاد شده در منطقه سلوبلم شهرستان بندرعباس نموده است.  

سازه آبخیزداری اجرا شده در حوزه بالادست چشمه تیباز 

معرفی ایستگاه آبخیزداری حوزه آبخیز معرف و زوجی دهگین

سابقه تاسیس حوزه های آبخیز زوجی در دنیا به سال 1928 در ایالات متحده امریکا برمی گردد. در ایران اولین بار در سال 1367 کارشناس فائو (FAO) آقای دکتر پاولوویچ در منطقه باروت آغاجی استان زنجان اقدام به تاسیس حوزه آبخیز زوجی نمود. پس از آن معاونت آبخیزداری وزارت جهادسازندگی وقت به منظور تولید آمار و اطلاعات از حوزه های آبخیز کشور و تدوین برنامه های آبخیزداری اقدام به راه اندازی 13 ایستگاه در مناطق همگن سیزده گانه در سطح کشور نمود که ایستگاه آبخیزداری حوزه آبخیز معرف و زوجی دهگین استان هرمزگان از جمله مراکز فوق به شمار میرود.    

  

ایستگاه مذکور معرف مناطق همگن کشور در اقلیم خشک ایران است که بعنوان اولین ایستگاه آبخیزداری در سطح استان هرمزگان محسوب میشود. این ایستگاه در حوزه آبخیز معرف و زوجی دهگین از توابع زیارتعلی در شهرستان رودان در سال 1385 در حوزه آبخیزی به وسعت 420 هکتار با اهداف کلان زیر توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرمزگان راه اندازی گردیده است :  

1-  ثبت مستمر 17 فاکتور اقلیمی و داده مکانی و ارائه آمار واطلاعات دقیق منطقه ای  

2-   برنامه ریزی و اعمال الگوهای مدیریت جامع حوزه های آبخیز

3-   ارزیابی فنی، مدیریتی و اقتصادی- اجتماعی سیستم آبخیز

4-   ارائه الگوی آموزشی – ترویجی فعالیتهای آبخیزداری

5-   زمینه سازی انجام تحقیقات کاربردی  

     حوزه آبخیز معرف وزوجی استان، دارای ایستگاه هواشناسی با تجهیزات خودکار و به روز جهت ثبت مستمر پارامترهای اقلیمی به فواصل زمانی 10 دقیقه، ایستگاه هیدرومتری جهت اندازه گیریهای سیلاب، پین و پلاتهای اندازه گیری فرسایش خاک و تولید رسوب، ساختمان اداری، آزمایشگاه و مجموعه ای از اقسام فعالیتهای آبخیزداری اجرا شده در سطح حوزه نمونه می باشد.  

  

 

ایستگاه آبخیزداری فوق علاوه بر ایفای نقش تحت عنوان پایلوت ترویجی و کارگاه آموزشی، بعنوان پایگاه داده مکانی و بانک اطلاعاتی آبخیزداری استان، بستر مناسبی جهت انجام پژوهش های کاربردی مورد نیاز استان و مناطق جنوب کشور را فراهم نموده است. تاکنون جندین طرح تحقیقاتی از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرمزگان با همکاری مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان و چندین پایان نامه دانشجویی در ایستگاه مذکور به انجام رسیده است و چند طرح نیز در دست اجرا می باشد. همچنین حوزه مذکور مورد بازدید دانشجویان رشته مهندسی منابع طبیعی - آبخیزداری از دانشگاههای سراسر کشور قرار دارد .  

 

  

 

سرمایه گذاری و ظرفیت ایجاد شده در حوزه آبخیز معرف و زوجی استان، مناسب ترین بستر پژوهش کاربردی در زمینه آبخیزداری و منابع طبیعی است. جا دارد، محققین و متخصصین استان، با بهره گیری از ظرفیت های بوجود آمده در پیشبرد اهداف پژوهش های کاربردی و رفع کمبودهای موجود بالاخص تدوین مدلها و روابط محاسباتی بومی و منطبق با شرایط استان، بعنوان جایگزین مدلهای تجربی وارداتی، پژوهش های مرتبط با تغییرات اقلیمی، خشکسالی، سیل، فرسایش خاک و متدهای احیای پوشش گیاهی، گام موثری در جهت توسعه استان در این زمینه برداشته شود. 

شایان ذکر است امکانات و اطلاعات موجود در ایستگاه آبخیزداری حوزه آبخیز معرف و زوجی استان، هزینه انجام طرحهای تحقیقاتی و پایان نامه های دانشجویی را به حداقل رسانده است.