آبخیزداری و آبخوانداری در قوانین مصوب کشور

تاریخچه آبخیزداری و آبخوانداری در ایران

سابقه آبخیزداری و آبخوانداری در کشور به سال ۱۳۲۸ با تشکیل اداره بررسی های آب و خاک و حفظ منابع در وزارت کشاورزی وقت بر می گردد. با تصویب قانون تشکیل وزارت منابع طبیعی در سال ۱۳۴۶، دفتر فنی خاک در سال ۱۳۴۷ در این وزارتخانه تاسیس شد. در سال ۱۳۵۰ متعاقب توسعه فعالیت های آبخیزداری و به منظور ایجاد هماهنگی بین واحدهای اجرایی دست اندرکار در فعالیت های آب و خاک و عرصه های آبخیز و همچنین جلوگیری از تداخل وظایف، "شورای عالی آبخیزداری" به ریاست معاون نخست وزیر در امور عمرانی تشکیل گردید. دفتر فنی خاک در سال ۱۳۵۱ به دفتر حفاظت خاک و آبخیزداری تبدیل شد. رفیع ترین جایگاه اداری آبخیزداری در ایران در سطح معاونت وزارتخانه در کارنامه فعالیت این بخش نمایان است، که با ارتقای تشکیلات آبخیزداری کشور از سطح یک دفتر به یک معاونت در وزارت جهادسازندگی در سال ۱۳۷۰ موجب گسترش فعالیت ها و توسعه آن در سطح  کشور شد. با ادغام وزارتخانه های جهادسازندگی و کشاورزی و تشکیل وزارت جهادکشاورزی در پاییز ۱۳۸۰ ، معاونت آبخیزداری به سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور انتقال یافت. با اصلاح ساختار سازمان مذکور در تاریخ ۱۳۹۳/۱۱/۱۷ و شکل گیری معاونت آبخیزداری، امور مراتع و بیابان، ضمن الحاق دفاتر امور مرتع و بیابان، وظایف آبخیزداری و آبخوانداری در دفاتر جدید تحت عنوان "دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک" و "دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری" ساماندهی و تداوم یافت.

 در این مجال رد پای آبخیزداری و آبخوانداری در قوانین کشور از گذشته بررسی و برخی از این مواد قانونی در ذیل ارائه گردیده است :

تعاریف

تعاریف واژگان مهندسی آبخیزداری و آبخوانداری زیر برگرفته از قوانین نظیر قانون حفاظت خاک (۱) و آیین نامه های اجرایی از قبیل آیین نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت کناره و بستر رودخانه های مرزی (۲)، آیین نامه نحوه تعیین حد بستر و حریم رودخانه ها (۳)، معیارها و استانداردهای رسمی در قالب ضوابط نظام فنی اجرایی کشور  و نظایر آن می باشد.

آبخیزداری؛ مدیریت منابع زیستی یک آبخیز به نحوی که به بهترین وجه اهداف مدیریت را برای بهره برداری مداوم از این منابع برآورده سازد.(۲)

آبخوانداری؛ مجموعه عملیات اجرایی است با مهار و نفوذ باران و سیلاب روی عرصه آبخوان ها، موجب احیای کمی و کیفی منابع آب، خاک و پوشش گیاهی حوزه های آبخیز و تقلیل و حذف خسارت های مستقیم و غیرمستقیم سیل و خشکسالی  می گردد.

بعبارت دیگر رسالت ذاتی آبخوانداری، نفوذ باران و سیلاب به درون زمین با هدف تقویت ذخیره "آب سبز" در خاک و بهبود وضعیت "آب آبی" در آبخوان چاه ها، چشمه ها و قنوات است که منجر به کاهش سیل خیزی، مرطوب سازی خاک، احیای پوشش گیاهی، کاهش فرسایش، تثبیت کانون های گرد و غبار، تغذیه آبخوان، جلوگیری از فرونشست زمین، حفاظت آبخیزها، حفظ تعادل عرصه های منابع طبیعی، بهبود و استمرار تولید کشاورزی، بهبود معیشت آبخیزنشینان و پایداری سکونتگاه ها بویژه در روستاها می گردد.

 حوزه آبخیز؛ پهنه ای است که تمام رواناب ناشی از بارش وارد بر روی آن را یک رودخانه، آبرو، دریاچه و یا یک آب انباشت دریافت می نماید. (۲)

حفاظت آبخیزها؛ مجموعه اقدامات حفاظتی، مدیریتی و اجرایی است که منجر به حفظ آب، خاک و پوشش گیاهی، بهبود خدمات اکوسیستم و ارتقای شاخص های سلامت و پایداری حوزه های آبخیز می گردد.

سلامت آبخیز: مفهومی است برای توصیف وضعیت بوم شناختی حوزه آبخیز که مبتنی بر شاخص های آبخیز سالم مورد سنجش قرار می گیرد. به نحوی که آبخیز سالم با پشتیبانی از زیست بوم با خدمات مطلوب در محدوده طبیعی، تضمین کننده حیات جوامع زیستی با آب با کیفیت، غذای سالم و زیستگاه مناسب است.

پایداری آبخیز: مفهومی است که بیانگر تداوم وضعیت مطلوب سلامت آبخیز در آینده است.

آبخوان؛ لایه های زمین شناسی که قابلیت ذخیره سازی و انتقال آب را داشته باشند. 

منابع زیستی: عبارت از کلیه منابع و سرمایه های طبیعی و انسانی حوزه آبخیز اعم از آب، خاک، پوشش گیاهی، هوا، جانوران و انسان است. 

آبراهه؛ مجرای باریک طبیعی است برای جریان یافتن آب. (۲)

مسیل؛ مجرایی طبیعی است که سیل حاصله از باران، برف و رگبار موقتا" در آن جریان پیدا می کند. (۳)

سیل؛ جریان یا بالا آمدن نسبتا" زیاد آب در یک رودخانه به میزانی که از مواقع معمولی به طور وضوح بیشتر باشد، سیل نامیده می شود. همچنین استغراق زمین های پست در اثر بالا آمدن سطح آب رودخانه را سیل یا طغیان آب می گویند.(۲)

بستر؛ آن قسمت از رودخانه، نهر یا مسیل است که در حداکثر طغیان معمولی زیر آب قرار می گیرد. (۲)

آب سبز: رطوبت خاک در مناطق غیراشباع است. آب باران بعد از نفوذ در خاک و قبل از اینکه به منطقه اشباع برسد، آب سبز را تشکیل می دهد. حیات عرصه های طبیعی و کشاورزی دیم عمدتاٌ به آب سبز وابسته اند. 

خاک؛ پیکره ای طبیعی، متحول و پویا که حاصل مجموعه ای از واکنش های فیزیکی، شیمیایی و زیستی است و متاثر از آب، اقلیم و موجودات زنده در طی زمان بر روی پوسته زمین یا سنک مادر بوجود می آید. این تعریف شامل خاک درجا و رسوبی نیز می شود. (۱)

فرسایش خاک؛ جدا شدن ذرات خاک از محل خود، جابجایی، انتقال و ترسیب آن توسط عوامل طبیعی یا انسانی. (۱)

رسوب: یا ته نشست، هر ذره ای که توسط جریان سیال منتقل شده و سرانجام نهشته شود. رسوب ها در بیشتر مواقع توسط آب (فرآیندهای رودخانه ای)، باد (فرآیندهای بادی) و یخچال های طبیعی منتقل می شوند.

پوشش گیاهی؛ عبارت است از هر گونه گیاهی که سطح خاک را پوشانده و آن را در مقابل فرسایش حفاظت می نماید. (۲)

حفاظت خاک؛ مجموعه اقداماتی که به منظور پیشگیری و کنترل آلودگی و تخریب و فرسایش خاک و تبعات آن انجام می شود و موجب تقویت پایداری خاک یا سبب افزایش حاصلخیزی آن می شود‌. (۱)

طرح آبخوانداری؛ سند مدونی برای نوع خاصی از اقدامات اجرایی آبخیزداری که با هدف حفاظت آب و کنترل و پخش سیلاب در مخروط افکنه های کوهپایه ای و دشتهای آبرفتی تهیه و به اجرا در می آید (ماده ۱ تصویب نامه شماره ۸۵۱ ۶۶/ت ۳۵۳۷۸ ه ‌‌- ۱۳۸۷/۵/۲۹ هیات وزیران). 

طرح مدیریت جامع حوزه آبخیز؛ سندی است که در یک حوزه آبخیز با مطالعه جنبه های طبیعی، اجتماعی و اقتصادی و با هدف اعمال مدیریت جامع حوزه آبخیز و حفاظت آب و خاک تهیه و تدوین می شود‌.

مدیریت جامع حوزه آبخیز: فرآیندی آگاهانه است که جنبه های مختلف بهره برداری از منابع طبیعی (بیوفیزیکی، اجتماعی - سیاسی و اقتصادی) را در یک سیستم مدیریت پایدار به منظور دستیابی به اهداف بهره برداران (امنیت غذایی، سودآوری و کاهش خطرپذیری) با در نظر داشتن اهداف جامعه (کاهش فقر، رفاه نسل های آینده و حفاظت از محیط زیست) تلفیق می کند.

پارک آبخیز: در حقیقت نوعی پارک یا بوستان محسوب می شود که با استفاده از ظرفیت حوزه های آبخیز و موقعیت دره ها در مناطق کوهستانی ایجاد می گردند. بهره‌گیری از مناظر طبیعی و چشم‌اندازهای آبی از ویژگی های بارز این گونه تفرجگاه هاست که با استفاده از سازه های آبخیزداری و آبخوانداری به عنوان المان های ویژه پارک آبخیز اعم از ایجاد آبشار، احداث چکدم های مختلف و متنوع متناسب با قابلیت و استعداد طبیعی حوضه، تراس بندی و بانکت توأم با کاشت گونه های درختی و درختچه ای بومی سازگار با اقلیم منطقه با هدف بهره‌گیری از ظرفیت حوزه های آبخیز در توسعه بوم گردشگری و طبیعت گردی طراحی و ایجاد می گردند. کاهش مخاطرات سیل و رسوب حوزه های آبخیز مشرف به سکونتگاه های شهری و روستایی، ایجاد تفرجگاه در پیرامون مراکز جمعیتی و توسعه اکوتوریسم، آموزش و ترویج آبخیز داری و آبخوانداری و کمک به بهبود اقتصاد منطقه از اهداف و کارکردهای اصلی احداث پارک آبخیز به شمار می رود.

محدوده طرح ها و پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری؛ عبارت است از سطح اشغال و بارگذاری طرح ها و پروژه های مذکور به انضمام مشاعات و ملحقات مربوطه.

حریم طرح ها و پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری؛ عبارت از محدوده پیرامون هر طرح یا پروژه آبخیزداری و آبخوانداری است که بر حفظ پایداری، کارآیی و عملکرد طرح های موصوف اثر گذار می باشد. این بخش از اراضی، بلافصل و متصل به ساختار طرح ها و پروژه های مذکور بوده و دخل و تصرف غیر مجاز در آن باعث آسیب یا اختلال در اثربخشی طرح می گردد. لذا حفظ آن از لحاظ کالبدی - فضایی، کارکردی و ایمنی مناطق همجوار ضروری است.

منابع طبیعی تجدید پذیر: منابعی هستند که در صورت رعایت اصول توسعه پایدار، در یک دوره زمانی کوتاه مدت یا حداکثر میان مدت بتوانند خود را بازسازی، ترمیم و بازتولید کنند. مانند منابع آب تجدید پذیر، خاک، پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی و حیات وحش.

ذی نفعان حوزه آبخیز: اشخاص حقیقی و حقوقی دارای منافع مستقیم یا غیرمستقیم در حوزه آبخیز

قانون تشکیل وزارت منابع طبیعی  

مصوب ۲۷/۹/۱۳۴۶ مجلس سنا 

ماده ۱ - به منظور حفظ و حمایت و اصلاح خاکهای کشور و فراهم آوردن موجبات بهره برداری از آنها و همچنین حفظ و حمایت و توسعه و تکثیر و بهره برداری از سایر منابع طبیعی (جنگل ها. مراتع. حیوانات وحشی و آبزیان و همچنین آبزیان آبهای داخلی) وزارت منابع طبیعی تشکیل می گردد. 

 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع  

مصوب 26/1/1348 مجلس شورای ملی 

ماده 43 مکرر - به منظور جلوگیری از پر شدن مخازن سدها و حرکت ریگ های روان و همچنین حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش خاک مناطقی که از طرف ئزارت منابع طبیعی تشخیص داده می شود قرق اعلام می گردد و چرانیدن دام و زراعت دیم در مناطق قرق شده به کلی ممنوع است. کشت آبی در این مناطق و تعیین مناطق قرق در اراضی زیز سدها طبق آیین نامه ای خواهد بود که به تصویب وزارت منابع طبیعی و وزارت آب و برق و وزارت کشاورزی برسد.

قانون تجدید تشکیلات و تعیین وظایف سازمان های کشاورزی و منابع طبیعی  

مصوب ۱۲/۱۱/۱۳۵۰ مجلس شورای ملی 

ماده ۲- به منظور انجام وظایف و مقررات مربوط به حفظ و حمایت و احیاء و توسعه و بهره برداری از جنگل ها و مراتع و اراضی جنگلی و بیشه های طبیعی و اراضی مستحدثه ساحلی و حفاظت آبخیزها سازمانی به نام سازمان جنگل ها و مراتع کشور تشکیل می گردد. 

  تبصره 3 ماده 6- وزارت کشاورزی و منابع طبیعی می تواند با موافقت وزارت آب و برق اجرای تمام یا قسمتی از طرح های مربوط به تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش اراضی در حوزه آب ریز سدها را با اعتبارات مربوط به وزارت آب و برق و یا سازمان های تابعه آن واگذار نماید و در این موارد کلیه اختیارات قانونی وزارت کشاورزی و منابع طبیعی به وزارت مذکور یا سازمان مربوط تفویض می شود.  

ماده 17- بر اساس مواد فوق وظایف وزارت کشاورزی و منابع طبیعی به شرح زیر تعیین می گردد:

بند 8 - حفظ و اصلاح خاک های کشور و فراهم آوردن موجبات بهره برداری از آنها و همچنین حفاظت و اصلاح و توسعه و تکثیر و بهره برداری از سایر منابع طبیعی (جنگل ها. مراتع . حیوانات وحشی. آبزیان دریاها و آبهای داخلی) و بهسازی محیط زیست از نظر ایجاد فضای سبز. 

بند 28- طرح و اجرای برنامه آبخیزداری 

قانون حفظ و تثبیت کناره و بستر رودخانه های مرزی  

مصوب 24/5/1362 مجلس شورای اسلامی 

ماده 4- وزارت کشاورزی حفظ و ایجاد پوشش نباتی و غرس اشجار برای تحکیم و تثبیت کناره ها و همچنین اجرای طرح های حفاظت خاک و آبخیزداری در حوزه آبخیز رودخانه های مرزی را به عهده خواهد داشت. 

آیین نامه اجرایی تبصره 66 قانون بودجه سال 1363 کل کشور  

مصوب ۱۳۶۳هیات وزیران  

موضوع بهره برداری از معادن شن و ماسه 

تبصره 3 ماده 1- در مواردی که معدن مورد رسیدگی در محدوده منابع ملی شده یا مناطق کشاورزی و آبخیزداری یا روستاها و یا بستر و حریم رودخانه ها و انهار و مسیل ها و حریم قانونی سواحل دریاها و دریاچه ها مذکور در ماده (48) قانون توزیع عادلانه آب و مناطق مذکور در بند الف ماده (3) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست هر شهر واقع باشد به دعوت استاندار بر حسب مورد فرماندار شهرستان و شهردار و مدیر یا رئیس اداره مربوط در جلسه رسیدگی شرکت و نظرات خود را اعلام خواهند نمود. 

قانون تفکیک وظایف وزارتخانه های کشاورزی و جهادسازندگی 

مصوب ۱۱/۶/۱۳۶۹ مجلس شورای اسلامی 

ماده واحده ـ از تاریخ تصویب این قانون وظایف وزارتخانه های کشاورزی و جهادسازندگی و در امور زیر بدین ترتیب تفکیک می شود : 

کلیه امور مربوط به زراعت. آب و خاک داخل مزرعه (وهیات های هفت نفره) بر عهده وزارت کشاورزی و امور مربوط احیاء و گسترش و بهره برداری از منابع طبیعی (جنگل. مرتع. شیلات و آبخیزداری) کلیه امور دام و طیور و عمران روستایی. بهسازی. صنایع روستایی و آبرسانی روستاها بر عهده جهادسازندگی قرار می گیرد. 

قانون تشکیل کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی  

مصوب ۱۶/۵/۱۳۷۰ مجلس شورای اسلامی 

ماده واحده ـ به موجب این قانون ((کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی)) به منظور مبادله اطلاعات. مطالعات. تحقیقات علمی و پیدا کردن راه کارهای منطقی جهت پیش گیری و کاهش اثرات بلایای طبیعی ناشی از طوفان. سیل. خشکسالی. سرمازدگی. آفات گیاهی. آلودگی هوا. زلزله و لغزش های لایه زمین. نوسانات آب دریاها و دریاچه ها و رودخانه ها و امثال آن به ریاست وزیر کشور و عضویت وزراء و مسئولین سازمان ها (درغیاب وزراء. معاونین ذیربط شرکت می نمایند) و عضویت سازمان هواشناسی کشور. وزارت نیرو. وزارت کشاورزی. وزارت بهداشت. درمان و آموزش پزشکی. وزارت جهادکشاورزی. وزارت راه و ترابری. سازمان برنامه و بودجه. سازمان حفاظت محیط زیست. وزارت مسکن و شهرسازی. موسسه ژئوفیزیک. جمعیت هلال احمر. سازمان جنگلها و مراتع. وزارت بازرگانی و هر وزارتخانه. موسسه. نهاد و نیروی انتظامی و یا نظامی که ریاست این کمتیه حسب ضرورت. مصلحت بداند. تشکیل می گردد. 

دستورالعمل واگذاری حق بهره برداری از اراضی منابع ملی و دولتی 

ابلاغی ۷/۶/۱۳۷۳ وزیر جهادسازندگی 

فصل دوم: ضوابط و شرایط واگذاری بهره برداری از اراضی منابع ملی و دولتی 

موضوع ماده ۳۱ آیین نامه اجرایی لایحه واگذاری و احیای اراضی 

ماده ۴ - در اجرای مقررات این فصل صرفا آن قسمت از اراضی منابع ملی و دولتی واگذار خواهدشد که در محدوده طرح های مصوب مرتعداری. جنگلداری. جنگل کاری. آبخیزداری و یا سایر طرح های مرتبط با وظایف وزارت جهادسازندگی قرار نداشته باشد. 

فصل سوم: ضوابط و شرایط واگذاری بهره برداری از اراضی منابع ملی و دولتی 

موضوع ماده ۳۲ آیین نامه اجرایی لایحه واگذاری و احیای اراضی 

ماده ۲۱- در اجرای مقررات این فصل صرفا آن قسمت از اراضی منابع طبیعی ملی و دولتی قابل واگذاری است که در محدوده طرح های مصوب مرتعداری. جنگلداری. جنگل کاری. آبخیزداری و یا سایر طرح های مرتبط با وظایف جهادسازندگی قرار نداشته باشد. 

فصل پنجم: ضوابط و شرایط واگذاری بهره برداری از اراضی ملی و طبیعی 

ماده ۳۶ - تبصره ۲ - اراضی مورد تقاضای هیات های هفت نفره واگذاری و احیای اراضی می بایست بلامعارض بوده و در محدوده طرحهای مصوب مرتعداری. آبخیزداری و یا سایر طرحهای مرتبط با وظایف جهاد سازندگی واقع نباشد. گواهی بلامعارض بودن اراضی مورد تقاضا از طریق اداره کل منابع طبیعی صادر و ضمیمه پرونده می گردد.

مصوبه شورایعالی شهرسازی و معماری کشور

با تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری کشور در راستای حفاظت از حریم شهر، جلوگیری از ساخت و ساز غیرمجاز، ایجاد کمربند سبز، توسعه تفرجگاه و همچنین کنترل سیل و رسوب وارده به شهر تهران، آبخیزداری کاربری مجاز اراضی واقع در حریم پایتخت شد. در اراضی واقع در حریم تهران، صرفاٌ امکان فعالیت در 5 حوزه مجاز است و زمین های حریم می تواند فقط به کاربری های "کشاورزی، جنگل داری، آبخیزداری، مرتعداری و تفرج گسترده" اختصاص پیدا کند و هر گونه واگذاری اراضی به جز این 5 فعالیت‌ مشروط، ممنوع است.

قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی

مصوب ۶/۵/۱۳89 مجلس شورای اسلامی

ماده8 ـ به منظور حفاظت از منابع ملی شده و اراضی دولتی واقع در حریم شهرها، شهرکها و شهرهای جدید (از مبدأ شروع حریم) و جلوگیری از تجاوز به این عرصه‌ها و توسعه فضای سبز اعم از زراعت چوب، جنگل‌کاری، آبخیزداری، پارکهای جنگلی، درختکاری مثمر و غیرمثمر و همچنین بهره‌برداریهای همگن دیگر نظیر فعالیتهای طبیعت‌گردی، توسعه کشت گیاهان دارویی و صنعتی و پروژه‌های شیلاتی، دولت مکلف است با حفظ مالکیت دولت، حق بهره‌برداری و یا حق انتفاع از عرصه‌های مستعد مذکور را در قالب طرحهای مصوب در اختیار متقاضیان واجد شرایط قرار دهد.

ماده11ـ دولت مکلف است با اتخاذ تمهیدات لازم برای شناسایی و کنترل کانونهای بحرانی فرسایش آبی، بادی و مقابله با پدیده بیابانزایی و جلوگیری از هجوم شنهای روان و گرد و غبار با منشأ داخلی و خارجی به گونه‌ای عمل نماید که تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، میزان متوسط کاهش سالانه فرسایش خاک کشور یک تن در هکتار و در اراضی به حداقل سه تن در هکتار برسد.

ماده13ـ درآمدهای حاصل از خسارات موضوع ماده (12) این قانون، کلیه وجوه دریافتی بابت قراردادهای اجاره، حق بهره‌برداری و حق انتفاع اراضی ملی و دولتی از جمله وجوه دریافتی موضوع ماده (8) این قانون، بهره مالکانه طرحهای جنگلداری، منابع طبیعی و پروانه چرا، سه درصد (3%) حقوق دولتی ناشی از بهره‌برداری از معادن، کلیه جرائم و درآمد حاصل از فروش محصولات جنگلی و مرتعی کشف شده و بازداشتی، به حسابی متمرکز در خزانه‌داری کل واریز و معادل صددرصد (100%) وجوه واریزی در قالب بودجه سالیانه جهت انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری، حفاظت، احیاء و توسعه منابع طبیعی کشور به وزارت جهاد کشاورزی اختصاص می‌یابد.

ماده27ـ دولت مکلف است به گونه‌ای برنامه‌ریزی نماید که تا سال 1404 هجری شمسی و با استفادة بهینه از منابع مندرج در فصل تأمین آب بودجه‌های سنواتی، حداقل پانزده درصد (15%) متوسط بلندمدت نزولات آسمانی سالانة کشور (هفت و نیم درصد (5/7%) از محل کنترل آبهای سطحی و هفت و نیم درصد (5/7%) از طریق آبخیزداری و آبخوانداری) به حجم آب استحصالی کشور اضافه گردد و صددرصد (100%) ترازنامه (بیلان) منفی آبهای زیرزمینی دشتهای کشور (با اولویت دشتهای ممنوعه آبی) جبران گردد.

قانون برنامه پنجم توسعه کشور

مصوب 15/10/1389 مجلس شورای اسلامی

ماده 140

به منظور مدیریت جامع و توسعه پایدار منابع آب کشور :

الف – بند 5 :  اجرای نظام مدیریتی آب کشور بر اساس سه سطح ملی، حوضه های آبریز و استانی به نحوی اقدام نماید که تا پایان برنامه با توجه به نزولات آسمانی، تراز منفی سفره های آب زیرزمینی در این دشت ها نسبت به سال آخر برنامه چهارم حداقل بیست و پنج درصد (25%) (دوازده و نیم درصد (12.5%) از محل کنترل آبهای سطحی و دوازده و نیم درصد (12.5%) از طریق آبخیزداری و آبخوانداری) با مشارکت وزارت جهادکشاورزی بهبود یافته و با استقرار نظام بهره برداری مناسب از دشت های موضوع این بند اهداف پیش بینی شده را تحقق بخشد.  

ب – وزارت جهادکشاورزی طرحهای تعادل بخشی نظیر آبخیزداری، آبخوانداری، احیای قنوات، بهبود و اصلاح روش های آبیاری و استقرار نظام بهره برداری مناسب دشت های موضوع بند (الف) را به نحوی اجرا نماید که اهداف پیش بینی شده تحقق یابد.

ماده 141

بند "ج" – دولت مکلف است در تهیه و اجرای همزمان طرحهای تامین آب و طرحهای مکمل نظیر احداث شبکه های آبیاری و زهکشی و تجهیز و نوسازی اراضی پایین دست و طرحهای حفاظت خاک و آبخیزداری در حوزه های بالادست سدهای مخزنی هماهنگی لازم بعمل آورد.

ماده 147

به منظور توانمندسازی ساختار مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری اقدامهای زیر انجام می شود :

الف – ارزش اقتصادی (کارکردهای بازاری و غیربازاری) منابع طبیعی، هزینه ها و منافع اجتماعی طرحها و پروژه های عمرانی، توسعه ای در مطالعات امکان سنجی طرحها و پروژه ها ملاک عمل قرار گیرد.

ماده 148

دولت مکلف است جهت اصلاح الگوی بهره برداری از جنگلها، مراتع و آب و خاک اقدامات زیر را انجام دهد:

بند "و" – اجرای عملیات آبخیزداری تا سطح هشت میلیون هکتار تا پایان برنامه

ماده 192

تبصره 2 – معاونت (برنامه ریزی و نظارت راهبردی)مکلف است با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و سایر دستگاه های مرتبط به منظور برآورد ارزش های اقتصادی منابع طبیعی و محیط زیستی و هزینه های ناشی از آلودگی و تخریب محیط زیست در فرآیند توسعه و محاسبه آن در حسابهای ملی، نسبت به تنظیم دستورالعمل های محاسبه ارزش ها و هزینه های موارد دارای اولویت از قبیل: جنگل، آب، خاک، انرژی، تنوع زیستی و آلودگیهای زیست محیطی در نقاط حساس اقدام و در مراجع ذی ربط به تصویب برساند. ارزش ها و هزینه هایی که دستورالعمل آنها به تصویب رسیده، در امکان سنجی طرحهای تملک دارائیهای سرمایه ای در نظر گرفته خواهد شد.

تصویب نامه هیئت وزیران  ۱۳/۱۰/۱۳۹۰ 

تشکیل کارگروه توسعه بخش کشاورزی 

ماده ۲- اتخاذ تصمیم در امور اجرایی و یا تنظیم و تصویب دستوالعمل های مربوط در خصوص توسعه فعالیت های کشاورزی و منابع طبیعی و افزایش تولید و ایجاد اشتغال در این بخش و خدمات وابسته به آنها از جمله در زمینه طرحهای گلخانه ای. باغداری. دام و طیور. شیلات و نیز طرحهای مدیریت منابع طبیعی به ویژه طرحهای آبخیزداری. مرتعداری و جنگلداری و صنایع فرآوری محصولات کشاورزی با استفاده از اختیارات و مسئولیتهای موضوع بند (۱)

دستورالعمل اجرایی طرح توسعه کشاورزی 

ماده ۷ - وزارت نیرو (شرکت آب منطقه ای استان) موظف است نسبت به تامین و تخصیص آب مورد نیاز طرحهای موضوع این دستورالعمل و بر اساس مصوبات ستاد اجرایی استان (شهرستان) به شرح ذیل اقدام نماید: 

جزء (( ک)) - مجوز بهره برداری از منابع آبی جدید استحصالی ناشی از اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری مشروط بر اینکه حقابه های قبلی را در شرایط کم آبی تحت تاثیر قرار ندهد به تشکلهای موضوع این دستورالعمل داده می شود.

قانون توسعه و بهینه سازی آب شرب شهری و روستایی در کشور

مصوب 1394/12/24

بند "ب" ماده 7 - در مواردی که تامین کسری آب صرفاٌ با عملیات آبخیزداری ممکن باشد با تامین اعتبار مورد نیاز و با هماهنگی وزارت جهادکشاورزی طرحهای ذی ربط را اجرا نماید. وزارت جهادکشاورزی مکلف است همکاری لازم را به عمل آورد.

قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور

مصوب 1395/11/10 مجلس شورای اسلامی

ماده 23 - قسمت الف - صدور کلیه کالاها و خدمات به جز موارد زیر مجاز می باشد:

بند2 -آن دسته از اقلام خاص دامی، نباتی، خاک زراعی و مرتعی و گونه هایی که جنبه حفظ ذخایر ژنتیکی و یا حفاظت تنوع زیستی داشته باشند، به تشخیص وزارت جهادکشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست

قانون  برنامه ششم توسعه کشور 1400 - 1396

مصوب 1395/12/14 مجلس شورای اسلامی

بخش محیط زیست و منابع طبیعی

ماده ۳۵ - بند (ث) - احیاء، مرمت و لایروبی قنوات به میزان سالانه پنج درصد (۵٪) وضع موجودددر طول اجرای قانون برنامه با تاکید بر فعالیت های آبخیزداری و آبخوانداری برای احیای قنوات

ماده ۳۸ - بند (خ) - اجرای عملیات آبخیزداری و حفاظت از خاک و آبخوان حداقل در سطح ده میلیون هکتار

مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری  

پیرامون شناسایی محدوده های مستعد احداث شهرک های گردشگری (موضوع مصوبه مورخ ۹۷/۶/۲۴ هیات وزیران)

مصوب ۱۳۹۷/۹/۱۲

در شناسایی اراضی مستعد احداث شهرک های گردشگری رعایت موارد ذیل الزامی است:

- عدم قرارگیری در مناطق چهارگانه حفاظتی محیط زیست، عرصه ها و ذخیره گاههای جنگلی و مرتعی که واگذاری آنها قانونا" ممنوع است.

- عدم قرارگیری در حوزه آبریز سدهای تامین کننده آب شرب کلانشهرها و شهرهای کشور و عدم تعارض با کارکردهای طبیعی حوزه بر اساس تایید سازمان حفاظت محیط زیست

- عدم قرارگیری بر روی آبخوان ها و سفره های آب زیرزمینی و عرصه های تغذیه کننده آنها

- انطباق با کلیات احکام طرح های فرادست ملاک عمل منطقه

همچنین لازمست تهدید ایجاد راه های دسترسی به شهرک برای جنگل ها و اراضی بکر منابع طبیعی موجود و چگونگی موضوع دفع فاضلاب شهرک مورد توجه جدی قرار گیرد.

مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران

پیرامون وقوع سیل در کشور

شماره ۲۰۰۲۹/۳۰۰ مورخ ۱۳۹۸/۲/۱۸

بند (۲) - مطالعات مربوط به سیلاب های شهری و پیشگیری از آن با دقت و کفایت در فرآیند تهیه و تصویب طرحهای توسعه و عمران انجام و اسناد خروجی مرتبط با آن به همراه سایر اسناد الزام آور طرحهای توسعه و عمران ملاک عمل قرار گیرد. در این خصوص تغییر نگرش از "جمع آوری و دفع آبهای سطحی شهرها" به "مدیریت سیلاب های شهری با رویکرد پیشگیرانه در سطح حوزه آبخیز بالادست" ضروری است.

بند (۵) - ضمن تاکید بر عدم توسعه شهری در پهنه های سیل خیز و سیل گیر لازم است عرصه های طبیعی پیرامون شهرها اعم از جنگل و مرتع از طریق پیشنهاد پهنه هایی نظیر طرح آبخیزداری، کمربند سبز حفاظتی، توسعه جنگل کاری و پارکهای جنگلی در طرحهای توسعه و عمران حفاظت گردد.

بند (۱۰) - طرح های آبخیزداری و آبخوانداری در سطح حوزه های آبخیز مشرف بر شهرها با راهبری وزارت جهادکشاورزی و مشارکت شهرداری ها با هدف کنترل سیل و رسوب ورودی به شهرها انجام گردد. در این خصوص احیای ردیف بودجه ای "طرح آبخیزداری و کنترل سیل حوزه های آبخیز شهری" با مشارکت دستگاه های ذینفع و بهره بردار و مساعدت سازمان برنامه و بودجه کشور ضروری است.

بند (۱۳) - وزارت راه و شهرسازی (سازمان هواشناسی) موظف است نسبت به استقرار سامانه هشدار سیل در شهرها و روستاهای در معرض خطر سیلاب اقدام نمایند.

بند (۲۲) - وزارت راه و شهرسازی و سایر مراجع (از جمله کمیسیون ماده ۵) دخیل در وضع و اجرای مقررات احداث بنا در شهرها و روستاها با رعایت سطح اشغال بهینه توده گذاری ابنیه و تامین حداقل سرانه فضای باز در ضوابط احداث بنا، از گسترش بیش از حد سطوح عایق شهری و حذف عرصه های جذب روان آب در سطح شهرها و روستاها جلوگیری نمایند.

قانون حفاظت خاک

مصوب ۱۳۹۸/۳/۴ مجلس شورای اسلامی

ماده ۴- سازمان برنامه و بودجه کشور مکلف است با همکاری وزارت (جهادکشاورزی) و سازمان (حفاظت محیط زیست)، ارزش اقتصادی خاک و هزینه های ناشی از آلودگی و تخریب خاک در زیست بوم (اکوسیستم) های مختلف را در حسابهای ملی منظور نماید.

ماده ۵_ دستگاه های اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۷/۸ مکلفند مطابق مقررات مالی دولت، در مبادله موافقتنامه ها اعتبارات لازم جهت پیشگیری یا جبران خسارت ناشی از آلودگی و یا تخریب خاک را پیش بینی نمایند.

ماده ۱۶ - تخریب کنندگان خاک مکلفند بلافاصله پس از دریافت اخطار وزارت (جهادکشاورزی)، فعالیت منجر به تخریب را متوقف و ظرف مهلت معینی که از طرف وزارت اعلام می شود، خاک را بازسازی و جبران خسارت نمایند. مستنکف علاوه بر توقف فعالیت، بازسازی خاک و جبران خسارت با حکم مراجع قضائی به جزای نقدی دو تا پنح برابر خسارت وارده محکوم می شود.

ماده ۱۹ - تخلیه و دفن مواد آلاینده اعم از مایع و جامد در خاک در غیر از مکان های تعیین شده ممنوع است. مرتکب علاوه بر جبران خسارت زیست محیطی، به جزای نقدی دو تا پنج برابر خسارت وارده محکوم می شود.

ماده ۲۱ - انتقال خاک به خارج از کشور ممنوع است. مرتکب به یک یا دو مورد از مجازات های تعزیری درجه (۵) قانون مجازات اسلامی محکوم می شود. تشخیص ماده معدنی بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت است و برای خروج خاک معدنی از کشور، اخذ مجوز وزارت مذکور با رعایت ماده (۴۳) قانون برنامه پنجساله ششم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران الزامی است.

تبصره - ماده معدنی (کانی) موضوع بند (الف) ماده (۱) قانون اصلاح قانون معادن مصوب ۱۳۹۰/۸/۲۲ از حکم این ماده مستثنی می باشد. خروج مقادیر کم خاک به منظور امور پژوهشی به خارج از کشور بنا به درخواست دانشگاه یا واحد پژوهشی با مجوز وزارت (جهادکشاورزی) بلامانع است.

ماده ۲۴ - سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه های دولتی مکلفند برنامه های تولید شده در زمینه آموزش از سوی وزارت (جهادکشاورزی) و سازمان (حفاظت محیط زیست) در خصوص آگاهی و مقابله با تخریب خاک را در قالب های گوناگون رسانه ای از جمله برنامه های تلویزیونی به صورت رایگان منتشر و پخش کنند.

ماده ۲۵ - درآمدهای حاصل از وصول جریمه ها و خسارات به تفکیک بخش های آلودگی و تخریب خاک، طی ردیف درآمدی جداگانه که در هر سال در قانون بودجه مشخص می شود به حساب خزانه داری کل کشور واریز می شود.

ماده ۲۶ - آیین نامه های اجرایی این قانون توسط وزارت (جهادکشاورزی) با همکاری سازمان (محیط زیست)، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان برنامه و بودجه تهیه می شود و ظرف مدت شش ماه به تصویب هیات وزیران می رسد.

قانون مدیریت بحران کشور

مصوب ۱۳۹۸/5/7 مجلس شورای اسلامی

بند (پ) - وزارت نیرو موظف است:

1- با همکاری وزارت جهادکشاورزی و وزارت کشور (سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور) ساز و کارهای لازم جهت کنترل آبهای سطحی (سیلاب) در سطح ملی و استانی را ایجاد کند. 

(دانلود فایل پیش نویس دستورالعمل ساز و کار مدیریت سیل در کشور)

2- با همکاری وزارت جهادکشاورزی، سازمان هواشناسی کشور و سایر دستگاه های مرتبط موضوع ماده (2) این قانون، نسبت به پیشگیری از خشکسالی اقدامات لازم را انجام دهد.

قانون بودجه سال 1400

تبصره (5) - بند (1) - جزء الحاقی:

به شرکت های وابسته و تابعه وزارتخانه های جهادکشاورزی، نیرو و راه و شهرسازی اجازه داده می شود ... اوراق مالی - اسلامی ... برای طرح های مهم کشاورزی و امنیت غذایی از جمله اجرای طرح های آبیاری تحت فشار نوین، اجرای طرح های آبخیزداری، آبخوانداری و حفاظت خاک، طرح های مقابله با اثرات مخرب ریزگردها، اجرای طرح های آبرسانی روستایی و عشایری و توسعه شبکه های آن، بازسازی و مرمت قنوات، تکمیل طرح های مهار و تنظیم آبهای مرزی و ... ترویج فناوری و دانش در کشاورزی و منابع طبیعی، ... مهار آبهای مرزی (سامانه های گرمسیری و سردسیری) آبخیزداری، مبارزه و مهار ریزگردها، .. هزینه نماید. بازپرداخت اصل و سود این اوراق بر عهده شرکتهای مذکور می باشد.

تبصره (8) بند (ه):

در اجرای بند (ب) ماده (33) قانون توزیع عادلانه آب مصوب سال 12/16/ 1361 با اصلاحات و الحاقات بعدی و جهت حفظ و صیانت از آبخوان های کشور، ... شرکت های آب منطقه ای استان ها .. مکلف اند ... از مصرف کنندگان آب کشاورزی برای  چاه های مجاز ... دریافت و به خزانه داری کل کشور واریز نمایند. معادل مبلغ واریزی پس از مبادله موافقتنامه ... به ترتیب هفتاد درصد (70%) جهت پرداخت خسارت نکشت به کشاورزان همان منطقه و برای تحقق اهداف برنامه های تعادل بخشی و بهبود بهره برداری آب و انجام مطالعه در دشتهایی که با فرونشست زمین مواجه است و یافتن راهکارهای پیشگیری و برگرداندن آن به شرایط قبل در اختیار سازمان مدیریت منابع آب ایران و سی درصد (30%) باقیمانده به نسبت پنجاه درصد (50%) در اختیار سازمان جنگل ها و مراتع جهت حفظ و احیاء آبخیزداری و پنجاه درصد (50%) مابقی در اختیار وزارت جهادکشاورزی برای اجرای طرحهای افزایش بهره وری آب قرار می گیرد. آیین نامه اجرایی این بند توسط وزارتخانه های نیرو و جهادکشاورزی و سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه می شود و به تصویب هیات وزیران می رسد. 

قانون بودجه سال 1401

  تبصره (8) - آب و کشاورزی

بند (ه): در اجرای بند (ب) ماده (33) قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361/12/16 با اصلاحات و الحاقات بعدی و برای حفظ و صیانت از آبخوان های کشور، شرکتهای آب منطقه ای استان ها .. مکلف اند با نظارت تشکل های کشاورزی ... از مصرف کنندگان آب کشاورزی برای چاه های مجاز ... دریافت و نزد خزانه داری کل کشور واریز نمایند. معادل مبلغ واریزی پس از مبادله موافقتنامه ... به کشاورزان آسیب دیده از خشکسالی ...، خسارت نکشت به کشاورزان همان منطقه، برنامه های تعادل بخشی، آبخیزداری و اجرای طرحهای افزایش بهره وری آب پرداخت می گردد. ... . پنج درصد (5%) از منابع حاصل از فروش آب موضوع این بند صرف حمایت از طرح های آبخیزداری و آبرسانی به روستاهای شهرستان های محل استقرار سد می شود.

در خصوص چاه های غیرمجاز وفق بند (ه) ماده (45) قانون توزیع عادلانه آب نسبت به مسلوب المنفعه نمودن این چاه ها اقدام و جریمه مربوط به میزان برداشت آب تا زمان انسداد چاه ... دریافت می گردد و ... نزد خرانه داری واریز می گردد تا صرف برنامه های تعادل بخشی، آبخیزداری و اجرای طرحهای افزایش بهره وری آب گردد. وزارت نیرو و جهادکشاورزی موظف هستند عملکرد این بند را هر سه ماه یکبار به کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست گزارش نمایند.

بند (و): به منظور جبران صادرات آب مجازی از کشور که از طریق صادرات محصولات کشاورزی صورت می گیرد، نیم درصد (0.5%) از ارزش محصولات صادراتی این موضوع اخذ و ... نزد خرانه داری کل کشور واریز می گردد. تا از طریق وزارت نیرو و وزارت جهادکشاورزی در جهت نصب شمارشگر (کنتور) هوشمند، تعادل بخشی و احیای آبخوان ها، اجرای آبخیزداری و تغذیه مناسب آبخوان ها و جلوگیری از فرونشست زمین، حفظ، نکهداری و مرمت قناتها، جبران کسری مخزن ها، بازچرخانی پساب خرید چاه های غیرانتفاعی یا کم بازده، افزایش بهره وری آب از طریق حفظ، مدیریت و اصلاح خاکها، اجرای سامانه (سیستم) های نوین آبیاری، حمایت از کشاورزی دانش بنیان و فناورانه، افزایش بهره وری تولید محصولات کشاورزی و اجرای الگوی کشت استفاده گردد.

بند (ز) مورد (1): به منظور پیشگیری و بازسازی خسارت ناشی از سیل و ساماندهی و لایروبی رودخانه ها و آب بندان ها و استخرها و لایروبی تالابها و سدها به شرکت آب منطقه ای استانها و سازمان آب و برق خوزستان اجازه داده می شود بهره برداری از مصالح مازاد رودخانه ای و خاک مازاد آب بندان ها را از طریق مزایده ... به شرط واریز حقوق دولتی و رعایت ملاحظات محیط زیستی و حقوق ذینفعان و بهره برداران بخش کشاورزی واگذار نماید. در صورت وصول درآمد مازاد بر عملیات تعیین شده در قرارداد، منابع حاصله به ردیف درآمدی 160149 واریز می گردد. منابع حاصله ... این قانون در اختیار شرکت مدیریت منابع آب و سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور قرار می گیرد تا در چارچوب موافقتنامه متبادله با سازمان برنامه و بودجه کشور صرف ساماندهی رودخانه های کشور و بهسازی، بازسازی و مرمت آب بندانها شود. ... دستورالعمل اجرایی این بند ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این قانون توسط وزارت نیرو تهیه و ابلاغ می گردد.   

بند (ط): وزارت جهادکشاورزی موظف است تا سقف سیصد هزار میلیارد (300،000،000،000،000) ریال از اموال منقول و غیرمنقول مازاد خود و دستگاه های تابعه را به فروش رسانده و به ردیف درآمدی ... این قانون واریز نماید. وجوه حاصل از این محل ... صرف تامین سهم مشارکت دولت در صندوق های حمایت از توسعه بخش کشاورزی و کمک های بلاعوض، کمک های فنی و اعتباری، یارانه نهاده و محصول با اولویت اجرای الگوی کشت، ... ، اجرای عملیات آبخیزداری، ... شود. ... آیین نامه اجرایی این بند به پیشنهاد مشترک وزارتخانه های جهادکشاورزی، کشور و امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه و به تصویب هیات وزیران می رسد.  

قانون بودجه سال ۱۴۰۲

تبصره (۸)

بند (ب) - ... برای حفظ و صیانت از آبخوان های کشور ... به ازای هر مترمکعب برداشت آب از آبخوان ها معادل سیصد (۳۰۰) ریال دریافت و به ... خزانه داری کل کشور واریز نمایند. معادل مبلغ واریزی ... به برنامه های تعادل بخشی، آبخیزداری و اجرای طرح های افزایش بهره وری آب پرداخت می گردد،

در خصوص چاه های غیرمجاز بند (ه) ماده (۴۵) قانون توزیع عادلانه آب نسبت به مسلوب المنفعه نمودن این چاه ها اقدام و جریمه مربوطه به ... خزانه داری کل واریز می شود تا صرف برنامه های تعادل بخشی، آبخیزداری و اجرای طرح های افزایش بهره وری آب کنند.

بند (ص) - کمکهای نقدی و غیرنقدی خیرین در طرح (پروژه) های آبرسانی روستایی و اجرای عملیات آبخیزداری با تایید وزارتخانه های نیرو و جهادکشاورزی به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی محسوب می شود. 

لایحه جامع منابع طبیعی و آبخیزداری

دانلود فایل

قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی

قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوب 23/4/1389 مجلس شورای اسلامی 

دانلود فایل

قانون برنامه پنجم توسعه کشور

دانلود فایل

نگاه آبخیزداری در سفری به جزیره لاوان

  

چهارشنبه مورخ 11/11/91 توفیقی دست داد در معیت هیاتی از سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرمزگان با حضور مسئولین سازمان منطقه ویژه اقتصادی لاوان، مدیران شرکت های پالایش نفت لاوان و نفت فلات قاره ایران به منظور بررسی قابلیت ها و زمینه های توسعه آبخیزداری از جزیره لاوان بازدید نمایم. آنچه در این سفر بیش از هر چیز مورد توجه من قرار گرفت، تاکید مدیران نفتی بر ضرورت پرداختن به آبخیزداری و استحصال باران و سرسبزی جزیره بود،که علاوه بر بهره گیری از توان سرزمین در جهت توسعه پایدار جزیره، بعنوان ضرورتی در راستای حفظ سلامت کارکنان و ارتقای توان و ماندگاری آنان در محیط کار از آن یاد می کنند. 

شرح وضعیت کامل جزیره و بایدها و نبایدهای آبخیزداری در حوزه آبخیز آن بسیار مفصل بوده و مجال پرداختن به همه آنها در این اختصار مقدور نیست. لذا تنها به برخی موارد و به اجمال اشاره می نمایم : 

1- جزیره لاوان دارای پتانسیل خوبی جهت استحصال باران و جمع آوری رواناب با اجرای طرح های آبخیزداری از طریق احداث سامانه های سطوح آبگیران باران نظیر اقسام میکروکچمنت هاست که در قالب عملیات بیومکانیک آبخیزداری در راستای توسعه پوشش سبز جزیره قابل انجام است.  

2- استحصال آب از رطوبت جو و تامین نیاز آبی درختان از این طریق، زمینه ای است که میتواند با مشارکت وزارت نفت در قالب طرح آبخیزداری به آن پرداخته شود. 

3- حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش خاک بویژه فرسایش انحلالی از موضوعاتی است که باید مدنظر قرار گیرد. چرا که عدم توجه به آن، منجر به فرونشست زمین در مناطق حساس می گردد. 

4- حفاظت سواحل و جلوگیری از پسروی ساحل از دیگر مواردی است که بایستی در برنامه ریزی مدیریت حوزه آبخیز لحاظ گردد.  

۵- ارتقای ظرفیت های توسعه اکوتوریسم و گردشگری طبیعت

۶- با توجه به جمیع جهات، جزیره لاوان این قابلیت را دارد که در صورت برنامه ریزی بعنوان حوزه الگویی مدیریت جامع حوزه آبخیز در سطح کشور ایفای نقش نماید. بدیهی است در صورت تحقق امر این جزیره مهم نفتی و صنعتی می تواند الگویی از توسعه پایدار در ابعاد فراملی به منطقه ارائه نماید.  

مطالعه جامع حوزه آبخیز جزیره، تشکیل کمیته کاری مشترک بین ارگانهای مسئول و تاسیس دفتر آبخیزداری زیر نظر اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان از ضرورت های توسعه آبخیزداری در جزیره لاوان به شمار میرود. 

تصاویری از طبیعت جزیره لاوان 

درختان زیبای لور (انجیر معابد)  Ficus bengalensis 

 

درخت کنار  Ziziphus sp  

   

   

 چرای دام در سطح مراتع جزیره (ترکیب دام جزیره بر خلاف سایر نقاط استان، گوسفند است که بنظر میرسد این امر تابعی از بازار مصرف آن در جزیره باشد)

 

 

فرسایش خاک در اثر پدیده انحلال در لایه های زیرین و ایجاد شکاف عمیق در سطح زمین 

  

  

بندهای خاکی احداث شده جهت جمع آوری رواناب

 

 

 نمونه ای از چاه آب حفر شده در سطح جزیره 

برکه ها (آب انبارهای) موجود در سطح جزیره لاوان 

 

 

بقایای روستاهای خالی از سکنه در سطح جزیره 

 

ده لز ( دهکده لاوان) سکونتگاه اصلی بومیان جزیره