در مدیریت سیل به خطا نرویم؛ بجای اتکای بیش از اندازه به اقدامات مهندسی، به احترام به قوانین طبیعت و همزیستی با سیلاب روی آوریم

مرداد 1401 با سیل و تلفات و خسارات آن در تاریخ ایران زمین ثبت شد و طعم شیرین نعمت سیل در این پهنه خشک و کم آب به کام مردم ما تلخ شد. به نحوی که در مناطق مختلف از بلوچستان در جنوب، فارس و یزد و برخی مناطق مرکزی تا پایتخت در امام زاده داود تهران، فیروزکوه و دماوند خانواده هایی را داغدار و به مناطق مذکور آسیب زد. 

سیل پدیده ای طبیعی است که عوامل مختلفی در بروز آن و دلایل متفاوتی در تشدید خسارات آن نقش دارند. از تغییر اقلیم و شدت بارش ها، وضعیت حوزه های آبخیز اعم از ساختار زمین شناسی، شیب، پوشش گیاهی، تغییر کاربری اراضی و ... تا رعایت حریم سیلاب. اما آنچه در کشور ما و بویژه در سیل های دهه اخیر از جمله سیل فروردین 1398 و سیل مرداد 1401 بیش از سایر عوامل مشهود است و بعنوان اصلی ترین فاکتور در بروز خسارات سیل دخیل بوده است، دستکاری در مسیر سیل، ساخت و ساز در بستر و حریم آبراهه ها و رودخانه ها و تنگ شدگی بیش از حد مسیل های عبوری جریان سیل است که با از بین رفتن ظرفیت آبگذری معابر جریان، منجر به ایجاد نقاط بحرانی و خسارات های سنگین همراه با تلفات انسانی می شود. در آسیب شناسی موضوع مهمترین و اساسی ترین فاکتور در ایجاد این وضعیت، عدم آموزش و ضعف آگاهی های عمومی در کشور است که این امر مردم و مسئولان را شامل می شود. آگاهی اندک از قوانین طبیعت،عدم شناخت رفتار سیل، نداشتن باور صحیح، ضعف نظارت بر اجرای قوانین و مواردی از این جنس، ریشه ای ترین عامل در بروز اینگونه خسارات است.     

آنچه در پس این حوادث تلخ مهم است عبرت گرفتن و انتخاب راهکار درست در پیشگیری از خسارت مخاطراتی از این دست در آینده است. اصلاح رفتارها، فرآیندها و اقدامات در مواجهه با پدیده سیل و مدیریت آن باید به درستی عمل شود. فضای احساسی این واقعه در حال گذر است. اول اینکه نباید موضوع را به فراموشی سپرد تا بروز سیلی دیگر (که متاسفانه این امر به رویه ای نامطلوب در کشور بدل شده است)، دوم اینکه با پندآموزی با واقعیت سیل و مسائل آن برخورد کنیم. نخست از پرداختن صرف به مدیریت بحران سیل به سمت مدیریت ریسک حرکت کنیم و بجای درمان به اصل پیشگیری بپردازیم (هدایت هزینه کرد در مقوله سیل از جبران خسارت به سرمایه گذاری در زمینه پیشگیری از مخاطرات سیل و بهره برداری از فرصت سیلاب) و دوم اینکه باید از تمرکز بیش از اندازه بر اقدامات مهندسی در مدیریت سیل در کشور بپرهیزیم و با آموزش، احترام به قوانین طبیعت و آزادسازی حرایم اشغال شده سیل و جلوگیری قطعی از هر گونه ساخت و ساز در مسیر سیلاب به همزیستی با سیل برسیم.

 امیدوارم تصمیم گیران کشور با توجه به این مهم در مدیریت سیل به خطا نروند. منابع محدود کشور نباید در اینخصوص عمده آن خرج جبران خسارات سیل شود و یا اینکه با طرح های مهندسی و سازه ای صرف بخواهیم سیل را کنترل کنیم. مدیریت صحیح سیل در شرایط کنونی بیش از هر چیز به آموزش، نظارت بر اجرای درست قوانین، حفظ منابع طبیعی و عدم دستکاری نابجا در طبیعت و دخل و تصرف غیرمجاز در آبراه های کشور نیاز دارد. امید آنکه با بهره گیری از تجارب ملی و جهانی، مسیر مدیریت مخاطرات طبیعی در کشور با تن دادن به قوانین طبیعت در با تاکید برحفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تغییر کاربری نامتناسب اراضی، حرکت در جهت سازگاری با تغییر اقلیم و افزایش تاب آوری در برابر مخاطرات طبیعی  بدرستی انتخاب و عمل شود.