ساخت و بکارگیری ساروج برای نخستین بار در آبخیزداری هرمزگان

ساروج از ابتکارات معماران ایرانی در دوران بسیار کهن است. در دروان گذشته، ساروج از اهمیت خاصی برخوردار بوده و جهت ساختن حوض، پل، آب‌انبار، برکه گرمابه و بنای خانه و سد کاربرد داشته‌است. ساروج یکی از مصالح قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی کشورهای کنارهٔ خلیج فارس می‌باشد که تاریخ شروع کاربرد دقیق آن را نمی‌توان حدس زد، ولی نمونه‌هایی ۷۰۰ ساله از ساروج هم‌اکنون در نقاط مختلف ایران یافت می‌شوند.

 ساروج ملات آهک آبی سنتی ایران است که به دو روش سرد و گرم تولید می‌شده‌است. در روش گرم، کلوخه‌های سنگ آهک رس‌دار را می‌کوبیدند تا نرم شود سپس، خاک به دست آمده را با کاه و پهن و آب مخلوط می‌کردند. پس از آن، گل به دست آمده را پس از ورز دادن کافی روی زمین با ضخامت ۱۰ سانتی‌متر پهن کرده و بعد از خشک شدن، قطعه‌های خشک شده را می‌پختند. نهایت، هنگامی‌که قطعه‌ها پخته شد آنها را آسیاب می‌کردند. محصول به دست آمده رنگ لیمویی یا قهوهای روشن داشت که ساروج گرم نامیده می‌شد.

 در روش سرد، ساروج از مخلوط‌کردن آهک شکفته، خاکستر، ماسه بادی، خاک رس و لوئی یا مغز نی ساخته می‌شد. بنابر موارد کاربرد مختلف، ممکن بود افزودنی‌های دیگری همچون موی بز یا گوساله یا انسان، سفیده تخم‌مرغ، چربی گوساله و… به آن ترکیب افزوده شود).

 آخرین باری که در ایران از ساروج استفاده شده حدود هشتاد سال قبل و در ابتدای دوره پهلوی بوده که از این تاریخ به بعد این ملات کلاً به فراموشی سپرده شده و از صحنه معماری ایران حذف گردیده‌است و فقط در کتب مصالح به آن اشاره شده‌است.

 احیای دانش بومی و بکارگیری مصالح محلی در بازسازی سازه های سنتی آبخیزداری استان با هدف حفظ آثار باستانی و هویت تاریخی سازه های بومی آبخیزداری موجود در استان، جلوگیری از تخریب و تداوم کارایی و اثربخشی سازه های ماندگار مذکور در دستور کار حوزه معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرمزگان قرار دارد.

در این راستا بهسازی و مرمت سازه علگه "Algeh" واقع در محدوده طرح آبخیزداری با هدف کنترل کانون بحرانی فرسایش گالی در حوزه کندران بندرلنگه بوسیله ساروج با تهیه مصالح مناسب اعم از رس آهک دار و کود حیوانی در منطقه آغاز و مراحل ساخت آن با احداث کوره با سوخت فسیلی و عمل آوری آن در حوزه ارمک - کندران انجام گرفت.

سازگاری با اقلیم منطقه و عمر مفید طولانی از مزیت های مصالح ساروج است. این دو عامل در کنار دو مورد مهم دیگر شامل حفظ هویت تاریخی اثر باستانی آبخیزداری استان و  زنده کردن مجدد هنر ساخت اینگونه مصالح بومی و محلی در منطقه، آبخیزداری هرمزگان را بر آن داشت تا مساعی خویش را صرف این مهم برای اولین بار در بخش آبخیزداری نماید.

ساخت و استفاده از ساروج در آبخیزداری هرمزگان

موفقیت در ساخت سه نوع ساروج

با ترکیب و اختلاط متفاوت از خاک رس با درصدهای مختلف آهک و نسبت های متغیر کود حیوانی

با مقاومت های مختلف و نمای متفاوت

بازسازی و مرمت سازه باستانی آبخیزداری در معرض تخریب در سایت گالی حوزه کندران

احداث چکدم های چپری با استفاده از شاخه و تنه نخل در هرمزگان

سازه های سبک آبخیزداری جهت مهار فرسایش خاک و تثبیت آبراهه های فرعی درجه یک و دو در حوزه آبخیز معرف و زوجی دهگین استان هرمزگان برای اولین بار با استفاده از شاخه درخت خرما (سوند Sevend) یا مهرباف و همچنین تنه نخل بعنوان مصالح ارزان قیمت، مقرون به صرفه و محلی در دسترس بصورت چکدم های چپری اجرا شد.

معرفی مدل هیدرولوژیکی توزیعی-فیزیکی در شبیه سازی رواناب سطحی