وضعیت قنات در استان هرمزگان

استان هرمزگان در سطح 6 شهرستان دارای قنات می باشد. شهرستانهای حاجی آباد، رودان، بندرعباس، بستک، بندرلنگه و پارسیان به ترتیب دارای بیشترین میزان قنات در سطح استان هستند. در جدول زیر آمار قنوات استان به تفکیک شهرستان ارائه شده است.

جدول وضعیت قنوات استان هرمزگان 

شهرستان	تعدادقنات	تعداد چاه (میله)	طول قنات (متر)	میزان آب استحصالی (لیتردرثانیه)	سطح اراضی زیر دست (هکتار)	تعداد مالکین
رودان	37	2136	54250	1155	1449	625
بندرعباس	32	640	30060	935	4160	2207
بندرلنگه	4	511	823	66	121	50
پارسیان	3	350	5600	61	30	160
بستک	8	972	14100	216	236	202
حاجی آباد	77	8128	79400	482	3187	3418
جمع	161	12737	184233	2933	9183	6662

 هرمزگان دارای 161 رشته قنات به طول 184 کیلومتر است. این قنوات در مجموع با ظرفیت آبدهی 2933 لیتر در ثانیه، 9183 هکتار سطح زیرکشت را پوشش می دهد که توسط 6662 مالک بهربرداری می شود. طولانی ترین رشته قنات استان در شهرستان حاجی آباد بنام قنات خوشاباد و قنات فخرآباد با 6000 متر طول و بیشترین میزان آبدهی قنات در شهرستان رودان بنام کهنوج بالا با 150 لیتر در ثانیه می باشد .  

 قنات بیش از 10 درصد آبهای استحصالی زیرزمینی در سطح استان را تامین می نماید و بیش از 12 درصد تولیدات کشاورزی به آب استحصالی از قنوات وابسته است. آنچه مسلم است در شرایط کنونی با توجه به وضعیت بهره برداری آبهای زیرزمینی  از آبخوان های استان و همچنین خشکسالی های اخیر، قنوات از آبدهی لازم برخوردار نیست.بطوریکه با حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق و برداشت بیش از ظرفیت از آبهای زیر زمینی شاهد سیر قهقرایی قنوات در استان هستیم . احیای قنوات از طریق اجرای طرحهای آبخیزداری در محدوده بالادست قنوات موضوعی است که در تلفیق با لایروبی و مرمت قنات های استان ضامن حفظ و استمرار آبدهی پایدار قنوات به شمار میرود.بدون شک انجام طرحهای آبخیزداری در سطح حوزه های آبخیز مشرف به قنوات علاوه بر افزایش آبدهی آن، می تواند قنات را در برابر خسارات سیل نیز ایمن نماید.

غدیر آب باران نمونه ای از دانش بومی آبخیزداری در استان هرمزگان

سازه ای خاکی به اشکال دایره ای، بیضوی و هلالی شکل شبیه گوراب و تورکینست که به منظور جمع آوری آب باران در مناطق خشک هرمزگان توسط مردم از قدیم الایام به منظور استحصال بارش ها جهت مصارف خانگی و همچنین شرب دام مورد استفاده قرار می گیرد. در مناطق غرب استان و عمدتاٌ شهرستان بندرلنگه به این نام معروف و همچنان توسط مردم احداث و بهره برداری میشود. هر چند در مناطق شرق انواع هلالی آن بیشتر گسترش داشته و در سنوات اخیر اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با بهره گیری از این تکنیک بومی در امر احیای بیابان و توسعه درختکاری به کمک مدیریت هرزآب تحت نام بند و بندسار بهره جسته است. 

غدیر آب باران در اراضی کم شیب با نفوذپذیری پایین و امکان نگهداشت آب نسبتا طولانی احداث می گردد. این سازه سنتی آبخیزداری با خاکبرداری با عمق حدود 2 تا 3 متر از سمت بالادست و احداث خاکریز بخصوص در سمت پایین دست با ارتفاع کوتاه 1تا 5/1 و ارتفاع خاکریز بلند تا حدود 3 متر با وسعت آبگیر کمتر از یک هکتار و عمدتاٌ حدود 5/0 هکتار ساخته می شود. حجم آبگیری غدیر های آب باران متناسب با آورد آبراهه های کوچک منتهی به آن و در سطوح دشتی بدون آبراه مشخص، متناسب با سطح آبخیز مشرف به غدیر می باشد به نحوی که سازه های مذکور ظرفیت نگهداشت کامل رواناب سطح آبخیز بالادست را دارا بوده و به همین دلیل اغلب بدون سازه سرریز آب مازاد ساخته میشوند. غدیر آب باران در اراضی کم شیب مناطق مرتفع کوهستانی که فاقد آب زیرزمینی است بیشتر  رواج دارد. شکل زیر نمونه ای از غدیر آب باران در روستای بن کوه هرسین از توابع شهرستان بندرلنگه را نشان می دهد. مردم منطقه کم آب مذکور که بیشتر دامدار هستند آب شرب خود را از طریق ساخت برکه و آب مورد نیاز جهت مصارف خانگی و شرب دام را به کمک ساخت غدیر آب باران تامین می کنند.  

 

 

معرفی کتاب

 کتاب اصول مدیریت و حفاظت خاک نوشته بلانکو و لعل (دو نفر از بزرگان علوم خاک‌شناسی دنیا) ترجمه دکتر علی سلاجقه و همکاران، انتشارات دانشگاه تهران (1392) به عنوان یکی از مهمترین کتاب‌های این علم به ویژه در زمینه حفاظت خاک به شمار می آید. در این کتاب به مسائل بنیادی و اساسی و مباحث نوین علم حفاظت و مدیریت خاک اشاره شده است که نویسندگان با ظرافت خاصی این دو موضوع را به رشته تحریر در آورده‌اند. در این کتاب سعی شده در کنار مباحثی نظیر فرسایش و حفاظت خاک در عرصه‌های طبیعی به فرسایش در زمین‌های کشاورزی نیز پرداخته شود.
در کل، کتاب حاضر در بر دارنده مباحثی نظیر تاریخچه فرسایش و حفاظت خاک، خاصیت ارتجاعی خاک، فرسایش آبی، فرسایش بادی، فرسایش حاصل از شخم، مدل سازی و برآورد فرسایش،روش های بیولوژیک کنترل فرسایش، تکنیک‌های مهندسی کنترل فرسایش خاک، کنترل فرسایش و کیفیت خاک، فرسایش خاک و امنیت غذایی، بیشه‌زراعی، فرسایش در اراضی جنگلی و مرتعی، احیای مناطق فرسوده، رابطه تغییر اقلیم و فرسایش و ... اشاره کرد.
دانلود

ضرورت اعمال مدیریت جامع حوزه های آبخیز در جهت پایداری اکوسیستم

وضعیت دریاچه ارومیه (سمت راست تصویر) در مقایسه با دریاچه وان ترکیه در مجاورت آن (سمت چپ تصویر) در شرایط آب و هوایی مشابه با 14۷ کیلومتر فاصله 

 

بر اساس ارزیابی های کارشناسی، نابودی این زیست بوم آبی، زندگی 28 میلیون نفر را بطور مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر قرار خواهد داد و پیامدهایی چون طوفان های نمکی که تنها وقوع نمونه ای کوچک و کم دامنه آن مردم منطقه را با نگرانی های جدی روبرو ساخته است، حتی مناطق مرکزی کشور را نیز تهدید می کند.  

 

بدون شک وضع فعلی این دریاچه متاثر از فعالیت های مختلف انجام شده در سطح حوزه آبخیز آن است و تنها با مدیریت جامع حوزه آبخیز و هماهنگ نمودن اقدامات مختلف همسو با پایداری اکوسیستم منطقه، نجات دریاچه ارومیه امکان پذیر خواهد بود. چرا که با بخشی نگری و نگاه های تک بعدی بدون اعمال جامعیت در برنامه مدیریت کلان و در نظر گرفتن روابط اکولوژیک حاکم بین آب، خاک، گیاه، انسان و جانوران در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه، نه تنها مشکل حل نخواهد شد، بلکه معضلات جدیدی نیز بصورت تبعات تصمیمات نادرست بروز خواهد کرد. امید است با مدیریت جامع حوزه آبخیز دریاچه ارومیه پایداری به این اکوسیستم باز گردد.