همزیستی با سیلاب؛ الگوی بهینه مدیریت سیل

سیل رخدادی طبیعی و جزو ذات اقلیم مناطق خشک نظیر بخش وسیعی از پهنه سرزمین ایران خاصه در جنوب کشور نظیر استان هرمزگان و دیگر استان های مشابه است. سیل را باید از منظر اکولوژیک بعنوان واقعیتی اقلیمی در اینگونه مناطق نگاه کرد. البته این را نباید از نظر دور داشت که اغلب آنچه که امروزه تحت عنوان طغیان سیل و خسارات آن مطرح میشود، بیشتر مربوط به دخل و تصرف نادرست در مسیر سیلاب و دخالت هایی است  که منجر به تشدید سیل و بروز خسارت می گردد. از قبیل ساخت و ساز در بستر، حریم رودخانه ها، آبراهه ها، مسیل ها و دشت های سیلابی، تغییر نادرست کاربری اراضی و استقرار در پهنه های سیلگیر است که در حقیقت نوعی عدم رعایت قواعد اکولوژیک و نادیده گرفتن قوانین طبیعت محسوب می گردد که واکنش سیل و خسارات آن، بازخورد طبیعی برخورد نادرست ما با این واقعیت در طبیعت و عدم به رسمیت شناختن سیل و محدوده آن می باشد.

بنابراین بروز سیل های طبیعی به خصوصیات هر منطقه برمی گردد و بر این اساس نباید با این واقعیت مبارزه و مقابله کرد، بلکه فقط از تشدید مخاطرات آن پیشگیری کرد. از نگاه دیگر سیلاب خود ظرفیت مناسبی برای همه نقاط خصوصاٌ برای مناطق خشک به شمار میرود. سیلاب علاوه بر فراهم نمودن امکان آبشویی در خاکهای دارای املاح نامناسب، بدلیل دارا بودن مواد مغذی باعث بهبود حاصلخیزی اراضی می گردد. در مناطق خشک و کم آب بهره برداری از ظرفیت سیلاب برای ذخیره و جبران کمبود آب بسیار مغتنم می باشد. من حیث المجموع اکوسیستم طبیعت و چرخه حیات در طبیعت از بالادست تا پایین دست در سطح یک حوزه آبخیز و در یک کلام اکوسیستم های خشکی و دریا، سطح زمین و زیرزمین وابسته به سیلاب است و این حقابه اکولوژیکی است که باید باشد تا طبیعت زنده بماند و انسان هم از آن بهره ببرد. بهره ای که در سایه رعایت قواعد اکولوژیک طبیعت و رویکرد و رفتار مناسب با سیلاب باشد. تحت این شرایط است که نه تنها از سیل آسیب نمی بیند، بلکه از فواید بسیار آن نیز بهره مند می گردد.موضوع مهمی که تحت عنوان همزیستی با سیلاب قابل نامگذاری است. اصلی که پیشینیان ما در خطه هرمزگان قدیم بر پایه دانش بومی به آن پایبند بودند و براساس آن عمل می نمودند و همچنان در برخی مناطق استان با بهره گیری از آن دانش در سخت ترین شرایط محیطی با زندگی سازگار با سیلاب برای ایجاد بارش و وقوع سیلاب فریضه نماز و دعای طلب باران بجا می آورند و سیلاب را نعمت بزرگی برای آب انبارها، کشتزارها و نخلستان ها و حفظ محل زندگی خود می دانند. هنوز افرادی هستند که کماکان به رسم دیرین در زمان بروز سیلاب در سیاهی میانه های شب هنگام به دل سیلاب زده و مانع از دست رفتن این منبع حیاتی می گردند که مدتها به انتظار آن نشسته بودند. باید این فرهنگ بومی را پاس داشت و با به رسمیت شناختن محدوده های سیلاب، حقابه اکوسیستم های طبیعی را در تمامی موارد رعایت نمود. مطالعه درست سیلاب و شناخت کامل ما از این پدیده، در کنار آموزش و فرهنگ سازی می تواند نسل ما را به نسل همزیسته با سیلاب بدل نماید.