لایروبی سد شمو کوخرد بستک با مشارکت خیرین

 استان هرمزگان واقع در اقلیم خشک کشور با توجه به محدودیت منابع آب، شاهد گسترش روزافزون دامنه مشارکت مردمی و خیرین در این حوزه زیربنایی است. تحت این شرایط شورای اسلامی کوخرد از توابع شهرستان بستک با تشکیل کمیته آب زمینه جلب مشارکت مردم و خیرین در نگهداری و تداوم بهره برداری از سازه های آبی منطقه مذکور را فراهم نمود. لایروبی سد خاکی شمو در جهت حفظ کارایی سازه مذکور در راستای مهار سیلاب، تغذیه آبخوان زیرزمینی و مقابله با پیامدهای خشکسالی و کم آبی در منطقه به انجام رسید. شایان ذکر است در حوزه کوخرد علاوه بر سد مذکور، سد بست گز و چندین سازه قدیمی نظیر سد جابر و همچنین "ترنه" سیستم انتقال آب شیرین از مسیر رودخانه شور، طراحی شده بر اساس قانون ظروف مرتبط که بعنوان اثر تاریخی به ثبت رسیده است و دیگر دانش های بومی آبخیزداری در منطقه وجود دارد.

بررسی فرونشست زمین در نازدشت رودان

نازدشت رودان در بخش شمال شرقی حوزه آبخیز دشت کردی و غرب حوزه آبخیز دشت مسافرآباد واقع شده و یکی از دشتهای مهم و حاصلخیز شهرستان رودان و استان هرمزگان می باشد. از نظر اقلیمی این دشت دارای اقلیم نیمه خشک تا خشک می باشد. در دهه های اخیر توسعه سریع کشاورزی همراه با رشد سریع جمعیت و افزایش نیاز آبی باعث استحصال بی رویه و افت سطح آب زیرزمینی در این دشت شده است. برداشت از سفره های آب زیرزمینی این دشت سبب افت سالیانه2متر از سطح آبهای زیرزمینی همراه با کسری مخزن به میزان 400میلیون متر مکعب گردیده است. افت ممتد سطح آب زیرزمینی موجب شده تا این دشت در زمره دشت های بحرانی استان قرار گیرد. در این راستا پدیده فرونشست سطح زمین ناشی از افت سطح آب زیرزمینی در بخش های از این دشت بطور محسوس مشاهده می گردد. افت شدید آب زیر زمینی و وجود خاک های ریزدانه در این دشت سبب ایجاد فرونشست زمین و ایجاد شکاف و ترک های طولی در سطح زمین در محدوده ذخیره گاه جنگلی مور کردی در دشت مذکور گردیده است.

 پارمترهای هواشناسی(دما، تبخیر و بارندگی) بر اساس داده های ایستگاه گلاشکرد (دوره 78-88) به عنوان ایستگاه معرف این دشت استفاده شد. میانگین تبخیر از سطح آزاد سالیانه در دوره مذکور 2083 میلیمتر و حداکثر تبخیر سالیانه به میزان 2253 میلیمتر و حداکثر تبخیر سالیانه به میزان 1877 میلیمتر بوده است. میانگین ماهیانه درجه حرارت در دوره مذکور 8/25 درجه سانتیگراد می باشد. میانگین بارندگی در دشت و نواحی ارتفاعی آن به ترتیب 119.5 و 176.5 میلیمتر می باشد.

 از دیدگاه زمین شناسی محدوده مطالعاتی حوزه آبخیز کردی بر اساس تقسیم بندی نبوی(1356)، در بخش جنوبی ایران در محل تلاقی سه پهنه رسوبی ساختاری مهم ایران شامل زاگرس، مکران و سنندج سیرجان می باشد (شکل2)و بدین لحاظ از پویای زمین شناسی زیادی برخوردار است آثار زمینلرزه و زمین لغزش در این محدوده کاملا مشهود است. این منطقه بخشی از بلاک ساختمانی بجگان محسوب می شود. این بلاک از مجموعه سنگهای دگرگونی تشکیل شده است که بطورکلی چند فاز دگرگونی را پشت سر گذاشته اند. در نواحی شمالی، مرکزی و همچنین محدوده منطقه مورد مطالعه امتداد چند گسل با راستای شرق- شمال شرق قابل رویت است. این گسلها ساختارهای زمین شناسی این منطقه را تحت تاثیر قرار داده و باعث افزایش نسبی نفوذ پذیری آنها گردیده اند. واحد کنگلومرایی رسوبات پلیوسن در جنوب محدوده بصورت پراکنده بیرون زدگی دارند و عمدتا از کنگلومرای پلی میکتیک و ماسه سنگ تشکیل شده است. این رسوبات در بخش بالایی خود از نفوذپذیری در حد متوسط قرار دارند، لیکن به دلیل وسعت کم در این محدوده در تغذیه آبخوان نقش چندانی ندارند(شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان،).رسوبات آبرفتی دشت که از فرسایش ارتفاعات و حمل مواد کنده شده توسط عوامل مختلف بویژه جریانهای سطحی حاصل شده اند، از نظر دانه بندی و ضخامت در نقاط مختلف متفاوتند. این رسوبات شامل تراس های آبرفتی و مخروط افکنه های قدیمی موجود در بخش های جنوبی و شرقی و رسوبات سیلتی شسته شده در بخش های میانی و شمالی دشت می باشند. با توجه به حفاریهای انجام شده، رسوبات آبرفتی در نواحی جنوبی و شرقی نسبتا درشت و بصورت مخلوطی از ماسه، شن و سیلت بوده که تا عمق 70 متر ادامه داشته و  در اعماق بیشتر از قطر ذرات کاسته شده تبدیل به رسوبات دانه ریز رسی- سیلتی می گردد. رسوبات آبرفتی بخش های میانی و شمالی عمدتا دانه ریز و رسی بوده و حاوی املاح فراوان می باشد(شرکت سهامی آب منطقه ای،). وسعت رسوبات آبرفتی محدوده جمعا برابر 71 کیلومتر مربع و اندکی بیش از 51 درصد وسعت کل محدوده می باشد. بر اساس نقشه ژئوفیزیک حداکثر ضخامت رسوبات آبرفتی برابر 130 متر مربوط به نواحی شمالی و جنوبی، حداقل آن برابر 55 متر مربوط به ناحیه جنوب غربی و متوسط آن برابر 75 متر برآورد گردیده است(شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان،). سنگ کف این رسوبات کنگلومرا بوده که در قسمت بالایی خود از سیمان ضعیفی برخودار بوده و بخشی از آبخوان زیرزمینی این دشت در این کنگلومرا تشکیل شده است.

موقعیت استقرار ذخیرگاه جنگلی مورکردی در وسط یک ناودیس با شیب هایی ملایم و دوسو قرار دارد. این ذخیرگاه خود در دور افتاده ترین نقطه در شمال منطقه مورد مطالعه می باشد که محل انباشته شدن آبهای جاری و ته نشست رسوبات دانه ریز حاصل از سیلاب ها در طول سالیان گذشته می باشد. شکافهای کششی در شمال این دشت در محدوده ذخیرگاه جنگلی مور کردی به صورت شکافهای کششی طولی با درازای زیاد که اندازه آنها به چندصدمتر می رسد بوجود آمده است. این شکافها در راستای کلی غربی- شرقی تا شمال شرقی-جنوب غربی می باشند. گسترش این شکافها در مرکز ذخیرگاه جنگلی مورکردی به حداکثر خود می رسد. اولین بازشدگی ترکها  حدود 2 سال پیش شروع به شکل گیری نموده و سپس به دوطرف گسترش یافته است توسعه و شکل گیری آن ها از 1 سال پیش سرعت بیشتری گرفته است. این نوع شکافها در حال حاضر تمایل به گسترش داشته و درکنار شکافهای قدیمیتر نیز شکافهای جدیدی در حال ایجاد می باشند. بیشترین عمق مشاهده شده در این شکافها حدود 4 تا 5 متر می باشد. با توجه به نبود تغییر شکلهای فشارشی و برشی(مانند چین خوردگی) در محل شکافها به نظر می رسد این شکافها در ابتدا بر اثر تنشهای کششی ساده تشکیل گردیده و بعد از مدتی تحت تاثیر فرسایش بخصوص فرسایش آبی عریض تر شده اند.  وضعیت کنونی شکاف ها نشان دهنده این موضوع است که عوامل بوجود آورنده این شکافها هنوز فعال بوده و در حال گسترش می باشند.

نتایج حاصل از حفاری داده های 6 حلقه چاه پیزومتری که دو چاه آن در محدوده شکاف حفر شده اند، همچنین نتایج حاصل از مطالعات ژئوالکتریک در محدوده ای با وسعت 42 کیاومتر مربع بر روی 5 مقطع ، با در نظر گرفتن اطلاعات زمین شناسی نشان می دهد که بیشترین و حداکثر ضخامت رسوبات آبرفتی برابر 130 متر مربوط به نواحی جنوبی و شمالی این دشت است که شکافها در ناحیه شمالی آن بوجود آمده اند. و حداقل ضخامت رسوبات برابر 55 متر مربوط به نواحی غربی و متوسط آن برابر 75 متر برآورد گردیده است. میزان متوسط ضریب ذخیره در نواحی شمالی دشت برابر 5 درصد برآرود گردیده است این شواهد بر دانه ریز بودن این قسمت از دشت دلالت دارد. حوزه آبخیز دشت کردی شیرازی حوضه ای بسته بوده و هیچگونه ارتباط هیدرولیکی با حوضه های مجاور ندارد، لذا افت وخیز سطح آب دشت تنها تابع بارندگی درون حوزه و میزان برداشت از مخزن زیرزمینی توسط چاههای بهره برداری است. از این رو کاهش بارندگی در سال های اخیر عامل اصلی کاهش ارتفاع مخزن محسوب می گردد.

در این دشت هیچ رودخانه دائمی وجود ندارد، لذا تامین آب مورد نیاز کشاورزان وابستگی شدیدی به منابع آب زیرزمینی دارد.

تخلیه اصلی سفره دشت کردی توسط چاه ها صورت می گیرد. بر اساس مدارک اطلاعات پایه منابع استان در سال 78-79، تعداد 101 حلقه چاه موجود که 87 حلقه از آنها نیمه عمیق و 14 حلقه عمیق وحجم برداشت از منابع آب زیرزمینی برابر 655/12 میلیون متر مکعب در سال بوده است. تعداد چاه ههای عمیق برابر 14 حلقه، که میزان برداشت از این چا هها برابر 034/5 میلیون متر مکعب در سال گزارش گردیده است. تعداد چا ههای نیمه عمیق برابر 87 حلقه، جمع برداشت از این چا هها برابر 621/7 میلیون متر مکعب در سال گزارش گردیده است( آب منطقه ای هرمزگان،). طبق محاسبات بیلان آب زیرزمینی آبخوان، بر اساس دوره آمار بردرای 10 ساله 78-79 تا 88-89،  انجام پذیرفت که نشان دهنده این موضوع است که کل برداشت از منابع آب زیرزمینی 310/126 میلیون متر مکعب بوده است.  در مجموع عوامل تغذیه کننده آبخوان 264/106 میلیون متر مکعب محاسبه شده است. در نتیجه رقمی معادل 046/20 میلیون متر مکعب در سال از حجم آب زیرزمینی کاسته می شود(جدول1). از آبهای استحصالی در این دوره 10 ساله برای مصارف کشاورزی مصرف داشته اند(شرکت سهامی آب منطقه ای،).

جدول1. خلاصه نتایج محاسبه بیلان آب زیرزمینی دشت کردی در دوره 10 ساله( ارقام بر حسب میلیون متر مکعب)

اجزا بیلان	تغذیه  ( میلیون متر مکعب)	تخلیه  (میلیون متر مکعب)
تغذیه حاصل از جریان های ورودی آب زیرزمینی	63.438
تغذیه حاصل از نفوذ مستقیم ریزشهای جوی در سطح دشت	4.453
تغذیه حاصل از آب برگشتی کشاورزی	33.629
تغذیه حاصل از نفوذ آب شرب	1.126
تغذیه حاصل از نفوذ سیلاب ها و جریان های سطحی	3.618
مجموع عوامل تغذیه در محدوده بیلان	106.264
خروج آب از مقاطع زیرزمینی		0
خروج بر اثر برداشت از سفره		126.310
تخلیه زهکش طبیعی		0
تبخیز از سطح سفره		0
مجموع عوامل تخلیه در محدوده بیلان		126.310
نتیجه بیلان		20.046

نوسانات ارتفاع آبخوان زیرزمینی،  با استفاده از داده های 6 حلقه چاه موجود در دشت کردی مشخص گردید. میزان تغییرات ذخیره مخزن در هیدروگراف معرف دشت برای واحد 16 ساله آبی مهر78 تا فروردین 95نشان دهنده این موضوع است که سطح آب زیرزمین دارای روند نزولی بوده و دراین مدت 35.6366 متر افت نموده است. متوسط افت سالیانه این دوره حدود 2.2336 مترمحاسبه شده است.

هیدروگراف واحد دشت

بر اساس هیدرگراف معرف و با توجه به نوسانات سطح آب دشت و بر حسب ارقام ارتفاع مظلق سطح آب در دوره های یاد شده  در 6 حلقه چاه مشاهد ه ای در دو دوره آبان 78 و آبان 94 نقشه تراز آب ترسیم گردید. همانطور که از نقشه ها پیداست جهت جریان آب به سمت جنوب و برخلاف جهت حرکت آبهای سطحی و توپوگرافی منطقه می باشد که ناشی از افت سطح آب زیرزمینی در اثر تمرکز چاههای بهره برداری(چاه های شماره 3 تا 6) در این ناحیه و برداشت بیش از حد توان سفر طی سالیان متمادی می باشد. لذا برداشت بیش از حد توان سفره و افزایش آن طی سالیان متمادی باعث افت بیشتر سطح آب زیرزمینی در ناحیه شمال دشت در محدود چاه ههای شماره 1 و 2 گردیده و مقدمات فراهم آمدن زمینه فرونشست و شکاف را ایجاد کرده است. همانطور که اشاره گردید حوزه آبخیز دشت کردی حوزه ی بسته بوده و هیچگونه ارتباط هیدرولیکی با حوزه های مجاور ندارد، لذا افت و خیز سطح آب دشت تنها تابع بارندگی درون حوزه و میزان برداشت از مخزن زیرزمینی توسط چاههای بهره برداری است. از این رو کاهش بارندگی در سال های اخیر عامل اصلی کاهش ارتفاع مخزن محسوب می گردد. از ابتدای دوره بیلان در دوره 10 ساله از آبان 78 تا پایان دوره آبی سال 88-89 سطح آب زیرزمینی دشت کردی از ارتفاع 18.07تا ارتفاع 3.45- متر کاهش یافته است و برابر 21.52 متر در دوره 10 ساله و یا به عبارتی سالیانه بطور متوسط حدود 152/2 متر افت نموده است. حجم آبخوان در ابتدای این دوره 1128 میلیون مترمکعب، حجم ابخوان در پایان دوره 728 میلیون متر مکعب، تغییرات حجم آبخوان طی دوره 400 میلیون متر مکعب، میزان کسری مخزن 43.2 درصد، میزان افت سطح اب طی دوره 10 ساله 21.52 مترف و متوسط ضخامت سفره اشباع در طی دوره 49.84 متر و نسبت افت سطح آب زیرزمینی به ضخامت سفره اشباع در طی دوره ده ساله 43.2 درصد محاسبه گردید.

تراز آب زیرزمینی دشت - آبان ماه 1378

تراز آب زیرزمینی دشت - آبان ماه 1394

با توجه به محاسبات انجام گرفته و مطالعات هیدرولوژی نشست زمین در قسمت های شمالی دشت کردی در محدوده اراضی جنگلی مور کردی در اثر افت سطح آبهای زیرزمینی اتفاق افتاده است. در این عمل، تراکم برگشت ناپذیر (Nonrecoverable compaction) در قسمت های از سفره که از خاکهای ریزدانه تشکیل شده اند رخ داده است. البته این عمل زمان بر بوده است و به آهستگی انجام گرفته است. در اثر آن، زهکشی آب از لایه های ریزدانه به دلیل افت فشار هیدرولیکی( در اثر افت سطح آب) انجام می پذیرد. در چنین شرایطی بدلیل افزایش تنش موثر ( اعمال تنش های بیش از حد آن چه که قبلا تحمل نموده) تراکم غیر الاستیک در خاک رخ داده و آرایش دانه های خاک به هم خورده و آرایش جدید باعث کاهش حجم و ضخامت عمودی لایه و در نهایت نشست زمین گردیده است.

شکافهای ایجاد شده در قسمتهای شمالی دشت کردی، شکافهای ساده کششی می باشد که ابتدا با طول بازشدگی کمی ظاهر شده و همزمان با نشست بیشتر زمین توسعه می یابد(شکل). این شکافها در محدوده اراضی جنگلی مور کردی در حال حاضر بطول بیش از چندصدمتر و بابازشدگی جندین متر مشاهده می شود. گسل های موجود در منطقه نیز در بازشدگی درزهای کششی این شکافها با توجه به نوع شکاف و روند آنها نقش موثری داشته اند. همچنین در این قسمت از دشت تغییر رخساره رسوبی (نتایج حاصل از برداشت های ژئوالکتریکی) از موا دانه درشت به مواد دانه ریز ( بطور عمده سیلت و رس) تشخیص داده شده است(شرکت سهامی آب منطقه ای)، به نحوی که برداشت آ بهای زیرزمینی در این بخش سبب فرونشست بیشتری نسبت به سایر مناطق گردیده است.تفاوت نرخ نشستهای ایجاد شده موجب تشکیل شکافهای طولی با سازوکار کششی ساده شده است. البته عملکرد فرسایش زیرزمینی بویژه در محل تغییر رخساره های رسوبی از شدت بیشتری برخوردار است. عمق زیاد شکافها موید این مسئله است. فرسایش آبی، سست بودن دیواره های سیلتی- رسی شکافها، از جمله عواملی هستند که به عریضتر شدن شکا فها و تبدیل شدن  آنها به گودال و گالی کمک کرده است.

نتیجه گیری

ایجاد شکافهای کششی طولی در نازدشت رودان در محدوده اراضی جنگلی مور کردی در رابطه با نشست های ناهمگن سطح زمین در نتیجه افت سطح آب زیرزمینی به میزان 35 متر،  و کاهش فشار هیدرواستاتیک در محیطی است که دارای تغییر رخساره از رسوبات دانه درشتر به دانه ریزتر است. گسل های موجود در منطقه از جمله ساختارهای زمین شناسی هستند که در وقوع این شکافها به همراه کاهش افت سطح آب نقش موثری داشته اند. مهمترین علت ایجاد شکاف در این قسمت از دشت به دلیل تراکم برگشت ناپذیر در قسمتهایی از آبخوان با خاکهای ریزدانه تحکیم نیافته است. این عمل در اثر زهکش آب از لایه های دانه ریز به دلیل افزایش تنش موثر در اثر افت فشار هیدرولیکی است. در چنین شرایطی آرایش دانه های خاک به هم خورده و چیدمان جدید باعث کاهش حجم و ضخامت عمودی لایه ها و در نهایت نشست زمین گردیده است. به منظور کنترل پدیده فرونشست زمین، کنترل برداشت و اعمال مدیریت مناسب با تغییر الگوی کشت و عدم کشت محصولات غیر راهبردی، آموزش کشاورزان و اصلاح سیستمهای آبیاری به منظور تعدیل برداشت از سفره های بحرانی ضروری است. همچنین به منظور تقویت آبخوان برای جلوگیری از افت بیشتر سطح آب زیرزمینی اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری و  تغذیه  مصنوعی در این دشت از الویت خاصی برخوردار بوده که باید مورد بررسی قرار گیرد.

فرونشست زمین در استان هرمزگان

بیلان منفی و افت سالانه سطح ایستابی ناشی از برداشت مازاد آب از آبخوان های زیرزمینی 31 دشت مهم استان هرمزگان را در برگرفته است. تحت این شرایط نشانه هایی از بحرانی شدن وضعیت آبخوان های زیزمینی استان در دشت میناب و نازدشت رودان ظاهر شده است. این بروز و نمود بصورت گسیختگی زمین، ایجاد شکاف و فروچاله در سطح زمین نمایان شده است که موج گسترده ای از نگرانی و اعتراضات مردمی بالاخص در دشت میناب و ممانعت از انتقال آب چاه های دشت میناب به بندرعباس در پی داشته است.

در دشت ناز رودان در محدوده 200 هکتار ذخیره گاه جنگلی مور کردی متشکل از جنگلهای کهور و کنار، در طول حدود دو کیلومتر به عرض متوسط بیش از یک و نیم متر و عمق متوسط حدود 3 متر زمین گسیخته و شکاف در سطح زمین بوجود آمده است. این موضوع سوای دلایل آن که به لحاظ کارشناسی ناشی از هریک از عوامل دخیل من جمله : برداشت آبهای زیرزمینی، عوامل تکتونیک و خشکسالی و یا تاثیر توامان عوامل فوق باشد، این پدیده منجر به تخلیه سریع سیلاب از سایت جنگلی مذکور به عمق زمین گردیده است. به نحوی که ماندگاری سیلاب در سایت در گذشته بیش از یک ماه بوده که در اثر بروز شکاف در عرض 3-4 روز بدرون زمین نفوذ و اراضی جنگلی خشک بدون آب باقی ماند. این موضوع تهدیدی برای حیات ذخیره گاه جنگلی مور کردی است که بواسطه تجمیع سیلاب استقرار یافته است. در زیر تصاویری از پدیده مذکور ارائه گردیده است :

فرونشست زمین در روستای دیندارلوی فارس

 

پدیده فرونشست زمین در روستای دیندارلو از توابع بخش ششده و قره‌بلاغ شهرستان فسا در شرق استان فارس، بروز نگرانی‌هایی را در مردم این روستا و مسئولان به‌دنبال داشت.

 به گزارش ایسنا، پدیده فرونشست زمین طی دو سال اخیر و در بخش‌های مختلف استان فارس و به‌دنبال تشدید اثرات خشکسالی و افت سطح آب‌های زیرزمینی و افزایش سطح برداشت آب از چاه‌های کشاورزی و برداشت‌های بی‌رویه و بدون برنامه، آغاز شده و مدام در حال افزایش است.

 بروز این پدیده در بخش‌هایی از استان فارس مانند اطراف مجموعه جهانی تخت‌جمشید با واکنش‌های مختلف و گسترده‌ای به‌واسطه جایگاه یک اثر میراث جهانی، مواجه بود اما وقوع پدیده فرونشست، بسیار گسترده‌ بوده و به شدت در ابعاد اقتصادی و اجتماعی، تاثیرگذار خواهد بود.

 به گزارش ایسنا، پس از بروز شکاف عمیق زمین در روستای دیندارلو از توابع بخش ششده و قره بلاغ شهرستان فسا، مدیران و کارشناسان گردهم‌ آمده و ضمن ابراز نگرانی شدید از وقوع و تداوم و اثرات این پدیده، بر لزوم یافتن راهکارهایی موثر در مقابله با چنین رخ‌دادهایی و ممانعت از عوارض وقوع آن، تاکید کردند.

 در این نشست کارشناسان با ابراز نگرانی از پدیده به وجود آمده تاکید کردند که هر چه زودتر باید برای ساماندهی فرونشست و امکان  جابجایی یا کنترل این پدیده تصمیم گیری کرد .

 بلاغی؛ بخشدار ششده و قره‌بلاغ نیز گفت: با توجه به نظارت و انجام کارهای فنی ساخت و ساز توسط بنیاد مسکن، مسئولیت این امر و سلامت ساکنین با آن نهاد بوده و بخشداری مسئولیتی در این زمینه ندارد .

 وی گفت : باتوجه به اعلام حریم 25 متری از هرطرف فرونشست و حوزه فرونشست و شکستگی‌ها، تقریباً کل روستا شامل حریم می‌شود و باید در اعتبارات استان اعتباری برای این روستا در نظر گرفته شود .

 بلاغی افزود: در  ابتدا باید از ورود آب به این شکاف جلوگیری شده و ساخت و ساز در این روستا اکنون به صلاح نیست و باید محلی برای جابه‌جایی روستا مکان‌یابی شود.

 رئیس مرکز زمین شناسی  منطقه جنوب نیز گفت: براساس بودجه تعیین شده، کار مطالعه و تحقیقات اولیه را شروع کرده‌ایم اما به‌دلیل تخصیص نیافتن اعتبارات مصوب، این کار به کندی پیش می‌رود .

 یوسفی افزود: این مشکل فقط محدود به روستای دیندارلو نیست و شکاف موجود 10 تا 15 متر در حال پیشروی است و ما نیز بررسی‌های خود را ادامه می‌دهیم تا منطقه‌ای بی‌خطر در فاصله‌ای مناسب با شکاف، شناسایی و معرفی شود.

 مدیر زمین شناسی منطقه جنوب احتمال ایجاد یک فروچاله، مانند فروچاله‌ای که در منطقه‌ ایج از شهرستان استهبان ایجاد شده بود، را بسیار زیاد دانست و کنترل بیشتر برداشت آب را خواستار شد و گفت: با بهینه کردن مصرف آب می‌توان از وقوع چنین حوادثی جلوگیری کرد و با توجه به برداشت‌های فصلی آب در این منطقه احتمال تکرار این‌گونه فروچاله‌ها بسیار زیاد است.

 کارشناس اداره کل مدیریت بحران استان فارس هم علت اصلی این فرونشست را خشکسالی و نبود مدیریت مصرف آب  اعلام و اضافه کرد: ما باید از تداوم و تکرار این پدیده جلوگیری کنیم، اکنون باید به صورت دقیق‌تری مطالعه انجام شده و سازمان زمین‌شناسی گزارش کامل را ارائه کند تا تصمیم‌گیری نهایی انجام شود.

 عبدالهی کارشناس عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان در این زمینه گفت: هدایت ساخت و ساز در این عرصه به عهده بنیاد مسکن بوده و  اصل ساخت و ساز به عهده بخشداری است.

 عبدالهی اعتقاد دارد که در جابه‌جایی روستا باید همه جوانب امر در نظر گرفته شود، زیرا احتمال بروز مشکلات اجتماعی به‌واسطه این جابه‌جایی وجود دارد.

 به گزارش ایسنا، بعد از برگزاری این جلسه مقرر شد که مدیریت بحران استان، اعتباری برای روستای دیندارلو در نظر گرفته و هرچه سریع‌تر نسبت به تشکیل کارگروه مخاطرات زلزله، لغزش لایه‌های زمین، توسط اداره راه و شهرسازی استان فارس اقدام و پس از اعلام مطالعات زمین شناسی نتیجه اعلام شود.

 هم‌چنین مقررشد مدیریت بحران استان و سایر دستگاه‌ها برای تسهیل سکونت و جابجایی منازل واقع در محدوده خطر مشخص شده مانند واگذاری زمین، تسهیلات درازمدت با بهره کم و تسهیلات بلاعوض اقدام کنند.

انتهای پیام - خبرگزاری ایسنا سوم شهریورماه 1395

پدیده فرونشست زمین در دشت های میناب در منطقه چلوگاومیشی و نازدشت رودان در محدوده ذخیره گاه جنگلی مور کردی زنگ خطر را در هرمزگان به صدا درآورده است. کارشناسان بر این عقیده اند که با توجه به صدمات جبران ناپذیر این موضوع که موجب مرگ آبخوان های زیرزمینی و خسارات زیادی به تاسیسات و اماکن منطقه وارد می نماید تا دیر نشده باید کاری کرد و علاج آن ابتدا به کنترل برداشت های اضافی، پلمپ چاه های غیرمجاز و سپس تغذیه، احیا و تعادل بخشی از طریق طرح های تغذیه مصنوعی، آبخیزداری و آبخوانداری و در نهایت مدیریت مصرف بهینه آب برمی گردد. امید است اقدامات موثر بموقع به اجرا درآید و در سایر مناطق نیز با پیش بینی و پیشگیری از بحران جلوگیری کرد.

طی 17 سال اخیر 60 میلیارد مترمکعب باران کمتری در ایران باریده است

مدیرکل دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب و امور مشترکین شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: طی ۱۷ سال اخیر، ۶۰ میلیارد مترمکعب باران کمتری در ایران باریده است.

سید محمدعلی مصطفوی در گفت و گو با ایسنا، از وضعیت نامناسب منابع آب در کشور یاد کرد و گفت: طی ۱۷ سال اخیر شاهد کاهش قابل توجه میزان بارندگی‌ها در کشور بوده‌ایم.

وی میانگین بارندگی‌های ایران طی دوره ۴۷ ساله آماری اخیر را ۲۴۰ میلی‌متر اعلام کرد و ادامه داد: این میزان طی ۱۷ سال اخیر به کمتر از ۲۲۰ میلی‌متر رسیده است.

به گفته این مسئول، این کاهش بارش باعث شده طی ۱۷ سال اخیر بیش از ۶۰ میلیارد مترمکعب کاهش بارندگی در سطح کشور ایران داشته باشیم.

مدیرکل دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب و امور مشترکین شرکت مدیریت منابع آب ایران کاهش بارندگی از یک سو و افزایش مصرف از سوی دیگر را عامل آسیب دیدن منابع آب زیرزمینی کشور دانست و تاکید کرد: متاسفانه نوع مصرف و سیاست‌گذاری‌ها در این مدت اخیر متناسب با شرایط اقلیمی کشور نبوده است.

مصطفوی معتقد است، مجموع این عوامل باعث شده اکنون با کسری ۱۲۰ میلیارد مترمکعبی ذخایر آب زیرزمینی کشور مواجه باشیم که این شرایط دیگر برای ذخایر آب زیرزمینی قابل تحمل نیست.

وی افزود: این شرایط بحرانی باعث شد طرحی به نام "احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی" در شورای عالی آب در شهریور سال ۱۳۹۳ به تصویب برسد که بر اساس آن ۱۵ پروژه تعریف شده که یازده پروژه را وزارت نیرو، سه پروژه را وزارت جهاد کشاورزی و یک پروژه را نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت بر عهده دارد.

مدیرکل دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب و امور مشترکین شرکت مدیریت منابع آب ایران در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت دشت‌های کشور اشاره کرد و یادآور شد: از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی که در کشور داریم، ۳۵۵ مورد دشت ممنوعه است.

وی افزود: این در حالیست که در سال ۴۷ تعداد دشت‌های ممنوعه کشور ۱۵ مورد و با کسری ۱۰۰ میلیون مترمکعبی ذخایر آب بوده و این عدد اکنون به ۳۵۵ دشت ممنوعه با کسری ۱۲۰ میلیارد مترمکعبی رسیده است.

مصطفوی خاطرنشان کرد: ۹۵ درصد پتانسیل آب‌های زیرزمینی کشور نیز در همین ۳۵۵ دشت قرار دارد.

وی تاکید کرد: البته ما بیش از ۵۰ درصد تخلیه آب زیرزمینی را در پنج استان تهران، اصفهان، کرمان، فارس و خراسان رضوی داریم و نزدیک به ۶۰ درصد کسری تجمعی منابع آبی زیرزمینی نیز مربوط به این مناطق است.

مصطفوی از وقوع نشست در اکثر دشت‌های ممنوعه کشور نیز خبر داد و تاکید کرد: نشست زمین رفتار یک آبخوان به مصرف بهره‌برداران است که به نوعی مرگ آبخوان محسوب می‌شود و گسترش آن می‌تواند به بسیاری از زیرساخت‌ها آسیب وارد کند.

مدیرکل دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب و امور مشترکین شرکت مدیریت منابع آب ایران وضعیت نشست دشت‌ها در مناطقی مانند کرمان، خراسان، مرکزی، تهران و سیستان و بلوچستان را بحرانی دانست.

وی در ادامه گفت: وزارت نیرو نیز برنامه‌های خود را برای مدیریت مصرف آب هم در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و هم طرح احیاء و تعادل بخشی دشت‌ها اجرا می‌کند.

به گفته این مسئول، در همین راستا انسداد ۲۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در سال جاری در نظر گرفته شده که سهم هر استان نیز در آن مشخص است.

وی با بیان اینکه مدیریت مصرف آب نیازمند همکاری همه بخش‌های مختلف و در راس آنها مردم است، خاطرنشان کرد: خصوصا در بخش کشاورزی که مصرف کننده اصلی آب در کشور است باید حداکثر استفاده از حداقل منابع آب را برای بیشترین تولید داشته باشیم.

مصطفوی اظهار کرد: ما نمی‌گوییم کشاورزی نداشته باشیم یا کشاورزی را کم کنیم، اما رفتار و نگاه به آب باید عوض شود.

انتهای پیام

 خبرگزاری ایسنا سوم شهریورماه نود و پنج

لازم بذکر است در کنار مدیریت بهینه مصرف آب و کنترل برداشت مازاد، توجه بیشتر به طرح های آبخیزداری و آبخوانداری بایستی صورت پذیرد. موضوعی که در طرح احیاء و تعادل بخشی آبخوان زیرزمینی در دشت های بحرانی پیش بینی شده و همچنین برابر ماده 27 قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی می بایست 15 درصد سهم استحصال نزولات جوی در کشور ارتقا یابد، که مطابق پیش بینی قانون 7.5 درصد آن از طریق اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری در راستای افزایش سهم استحصال نزولات آسمانی و تعادل بخشی به آبخوان های با بیلان منفی می بایست از محل فصل تامین آب محقق گردد. بدون شک در صورت جامع نگری و توجه لازم به بخش آبخیزداری می توان امیدوار بود سرزمین ما به تعادل برسد.